Монгол бичгийн зурлага
Монгол бичгээр дээрээс доошоо бичдэг бөгөөд кирилл бичгийн дугуй зурлагыг нар буруу эргүүлж бичдэг бол монгол бичгийн дугуй зурлагыг нар зөв эргүүлж бичдэг.
Монгол бичиг үндсэн зурлага, ялгах үүрэгтэй туслах зурлагатай байдаг.
Монгол бичиг ундсэн 7 зурлагатай:
|
Нэр |
Дармал |
Бичмэл |
|
1. Титэм |
 |
 |
|
2. Шүд |
 |
 |
|
3. Шилбэ |
 |
 |
| 4. Гэдэс |  |
 |
|
5. Нум |
 |
 |
| 6. Сүүл |  |
 |
| 7. Орхиц |  |
 |
Үндсэн зурлагуудыг яаж бичихийг сумаар үзүүлсэн байдал:
Туслах зурлага болон зарим үсгийг яаж бичихийг сумаар үзүүлсэн байдал:
Linguamongolia дээрээс зурлагын чиглэлийг харуулсан зургууд байгааг олж узнэ үү! Мөн mонгол бичгийнхээ Цагаан толгойн үсэг мөн тоог ч бас эндээс орж үзэж, татаж авч болох юм байна.Дасгал1. Зурлагыг уншиж, дараа нь нүдлээрэй.
титэм шүд гэдэстэй нум, шүд титэм шилбэ титэм, сүүл титэм гэдэс титэм, шилбэ, орхиц титэм гэдэс шилбэ титэм, гэдэстэй нум гэдэстэй нум
Үнэлсэн: 139 удаа.
DCFGDDFDHJDHJDFGD
Зочин хэзээ бичсэн: 08:09, 2010-1-12 | |
Баярлалаа
Давгүй сайхан сайт байна. Улам сайн хөгжүүлээрэй. амжилт хүсье
Батхүлэг хэзээ бичсэн: 02:18, 2010-1-13 | |
amjilt husii
Зочин хэзээ бичсэн: 10:29, 2010-1-19 | |
МАШ САЙН САЙТ БАЙНАА.
БИ 8-Р АНГИЙНХАА ХҮҮХДЭДЭЭ ТУСЛАХ ЗОРИЛГООР ТАНАЙ САЙТ РУУ ОРЛОО. НАДАД МАШ ИХ ТААЛАГДЛАА. МАНАЙ ХҮҮХЭД ТАНАЙ САЙТААС МАШ ИХ ЗҮЙЛ СУРНА БАЙХАА ГЭЖ НАЙДАЖ БАЙНА.
ТА БҮХЭНД АМЖИЛТ ХҮСЬЕ
ТА БҮХЭНД АМЖИЛТ ХҮСЬЕ
ЭНХЭЭ хэзээ бичсэн: 11:36, 2010-2-26 | |
Болж байна шүү
Үнэхээр сайхан сайт болсон байнаа. Маш их таалагдлаа. Чамд амжилт хүсье.
Зочин хэзээ бичсэн: 11:41, 2010-3-7 | |
Монгол хүү
Бид үргэлж босоогоороо байна шүү
Зочин хэзээ бичсэн: 11:53, 2010-3-9 | |
сайн байна уу би анх удаа танай сайтанд ор үзэж байна. надад таалагдаж байна. та нарт амжилт хүсье
анхаа хэзээ бичсэн: 05:12, 2010-4-2 | |
Зөв бичих дүрмийн хэсгийг тэсэн ядан хүлээж байна
ᠪᠡᠬᠡᠪᠠᠶᠠᠷ хэзээ бичсэн: 04:35, 2010-4-19 | |
Зочин хэзээ бичсэн: 07:44, 2010-4-28 | |
Их гое санагдаж байнаа.Яагаад ч юм. Би багаасаа энэ хичээлдээ их сонирхолтой хүүхэд байсан болохоор... Ийм сайхан, ухаалаг зүйл хийж байгаа танд амжилт хүсье. Цаашдаа энэ ажлаа улам сайн хийж хүүхэд багачууддаа өгч байгаа эрдэм мөрийн үйлс чинь хачин сайн байг! Би тантай хамт, таны байнгын уншигч, дэмжигч чинь байх болно.
¿ðý хэзээ бичсэн: 10:15, 2010-4-28 | |
Энэ өдрийн мэнд дэвшүүлэе.Танд ийм сайхан сайт нээн ажиллуулж буйд талархан гүнээ хүндэтгэн мэхиймой.Ажилд тань амжилт хүсэе.
Ганаа хэзээ бичсэн: 08:35, 2010-5-4 | |
........
tanai site uneheer taalagdaj bn amjilt husj bn shuu
mongol хэзээ бичсэн: 09:40, 2010-5-9 | |
Бичгээ сурмаар бна
Би японд олон жил болж бна. Монголоо ярихаар ихэнх хүмүүс хятад зүгийн ойлголттой байдаг. Наад зах нь л ханз биз дээ л гэх жишээний. Би ： Үгүй, манай монгол ханз энэ тэрийг чинь хэрэглэсэн түүх байхгүй ээ гээд л гайхуулмаар болно. Харамсалтай нь өөрөө тэр монгол үсгээ мэдэхгүй ичгэвтэр байх юм. Өргөжүүлмээр л байна. Энэ вэб хуудсаа нээж байх үеийн сэтгэлээ мартахгүй байж энэ үйлсээ байнга үргэлжлүүлээсэй гэж бодож байна. batchport@yahoo.com
Зочин хэзээ бичсэн: 09:44, 2010-6-10 | |
ёстой хэрэгтэй
маш сайн хэрэг болжээ мчуудаа м/бичгээ сурцгаая
мөнө хэзээ бичсэн: 03:36, 2010-8-20 | |
bayarlalaa
mash ih bayarlalaa. odoo bur uigarjin mongoloor site neegeerei. amjilt
tsomtsooloi хэзээ бичсэн: 05:48, 2010-9-1 | |
Баярлаж байна
Эрхэм хүндэт танаа,
Танай цахим хуудастай тааралдаж маш их баярлаж байна.
Энэ манай жинхэн үндэсний бичгийн соёл маань биднийг гадаад ертөнцөд яг жинхэнэ монгол жинхэн монголчуудийн өөрийн бичигийн соёлийг харуулах маш чухал бичигийн соёл тул та нар монголийнхоо соёлд маш чухал хувь нэмэрээ оруулж байнаа. Би монголоороо бичиж уншиж чадахгүйдээ маш их эмзэглэж явдаг. Танай цахим хуудасаар дамжуулан сурах боломж буйг мэдээд маш их баярлаж байгаагаа илэрхийле.
Хундэтгэн ёосолсон,
Монгол сурагч
Зочин хэзээ бичсэн: 09:19, 2010-9-25 | |
Баярлаж байна
Эрхэм хүндэт танаа,
Танай цахим хуудастай тааралдаж маш их баярлаж байна.
Энэ манай жинхэнэ үндэсний бичгийн соёл маань биднийг гадаад ертөнцөд яг жинхэнэ монгол жинхэнэ монголчуудийн өөрийн бичигийн соёлийг харуулах маш чухал бичигийн соёл тул та нар монголынхоо соёлд маш чухал хувь нэмэрээ оруулж байна. Би жинхэнэ монголоороо бичиж уншиж чадахгүйдээ маш их эмзэглэж явдаг. Танай цахим хуудасаар дамжуулан сурах боломж буйг мэдээд маш их баярлаж байгаагаа илэрхийле.
Ингээд та бүхэндээ маш их амжилтийг хүсеэ.
Хүндэтгэн ёосолсон,
Монгол сурагч
Танай цахим хуудастай тааралдаж маш их баярлаж байна.
Энэ манай жинхэнэ үндэсний бичгийн соёл маань биднийг гадаад ертөнцөд яг жинхэнэ монгол жинхэнэ монголчуудийн өөрийн бичигийн соёлийг харуулах маш чухал бичигийн соёл тул та нар монголынхоо соёлд маш чухал хувь нэмэрээ оруулж байна. Би жинхэнэ монголоороо бичиж уншиж чадахгүйдээ маш их эмзэглэж явдаг. Танай цахим хуудасаар дамжуулан сурах боломж буйг мэдээд маш их баярлаж байгаагаа илэрхийле.
Ингээд та бүхэндээ маш их амжилтийг хүсеэ.
Хүндэтгэн ёосолсон,
Монгол сурагч
Зочин хэзээ бичсэн: 09:25, 2010-9-25 | |
Баярлалаа. Үүнийг Германд байдаг нэг бүсгүй анх хийсэн сайт юм. Бид цааш нь нэмж хөгжүүлэх санаатай байгаа юм. Цаашдаа өргөжүүлэх, дүрмийг сайн оруулж өгөх хүсэл уг нь байгаа. Амжихгүй л байна. Хамтраад хөгжүүлэх хүсэлтэй хүмүүст хамтран ажиллах нь нээлттэй шүү гэж хэлмээр байна! 
mongol-bichig хэзээ бичсэн: 10:12, 2010-9-25 | |
Сайн байна уу?
Галиг үсгийн дуудлага, хэрхэн яаж уншиж болох тухай мэдээлэл өгч туслаач. мөн эвхмэл болон хулсан барын тигийн тухай мэдээлэл оруулж болох уу?
баярлалаа. Та бүхэнд амжилт хүсье
Галиг үсгийн дуудлага, хэрхэн яаж уншиж болох тухай мэдээлэл өгч туслаач. мөн эвхмэл болон хулсан барын тигийн тухай мэдээлэл оруулж болох уу?
баярлалаа. Та бүхэнд амжилт хүсье
Зочин хэзээ бичсэн: 11:06, 2010-10-1 | |
uneheer goy zuil ..........
Зочин хэзээ бичсэн: 02:22, 2010-10-29 | |
Unen zob sanaagaar ene site-iig buteesen tand talarxaj baina
Sain baina uu , bi franced amidardag yumaa unexeer saixan site xiisen tanii ajil uils ulam delgerch baix boltugai .
Khuyagaa
Khuyagaa
France Khuyagaa хэзээ бичсэн: 08:56, 2010-10-29 | |
Amjilt hysie!
Mash zuv yil hereg bna.Tsaashdiin tani ajliin byteeld mash undur amjilt hysie!
Hyndetgesen Badmaa
Hyndetgesen Badmaa
Badmaa хэзээ бичсэн: 06:16, 2010-10-30 | |
Монгол бичгээ орчин үеийн техникийн дэвшлийг ашиглан сурах бололцоог нээн харуулсан ТА БҮХЭНД үнэхээр их баярлаж байна. Амжилт хүсье
monggol хэзээ бичсэн: 09:14, 2010-11-6 | |
Их хэрэгтэй мэдээлэл байна.
Их хэрэгтэй мэдээлэл байна.
Эрдэнэболор хэзээ бичсэн: 03:53, 2010-11-17 | |
mash ih bayarlalaa
mash ih bayarlalaa manai angiihan gantshan bi ch geltgui bugd mongol bichigtee taaruuhan getel ene jil tugsuh gej baidag zaaval surah albatai gesen huuli baihgui ch zaaval suraad l surguulia tugsmuur bn tand mash ih bayarlalaa
uneheer heregtei sain zuil hiij baigaad chn
uneheer heregtei sain zuil hiij baigaad chn
dulguun хэзээ бичсэн: 09:17, 2010-11-21 | |
интэрнэт дээр дандаа нэнг онцгүй хэлбэртэй уйгаржин Монгол бичгийн фонтнууд байх юм. Жаахан аваад ашиглачихад Фотошопп нягт сайтай, томхон, уран гоё хэлбэртэй байдаг бол сайхан юм.
Өвөрмонголчуудын хэрэглэдэг шиг муухай хэлбэртэй фонт л их байх юм5
Өвөрмонголчуудын хэрэглэдэг шиг муухай хэлбэртэй фонт л их байх юм5
Зочин хэзээ бичсэн: 04:50, 2010-11-28 | |
uneheer goy bolj ee
Зочин хэзээ бичсэн: 12:21, 2010-12-2 | |
bayarlalaa.mongol bichgeer gadaad hund mendchilgee bichij uguh gesen chadahgui baisan yum.20 jiliin umnu 7-r angid baihdaa 1 jil l uzsen.unshij chadna l daa.krill-s mongol bichig ruu hurvuulj bichij chaddaggui yum
Зочин хэзээ бичсэн: 10:47, 2010-12-5 | |
ih goy site baina
daraa mongol bichgeer bichsen toog oruulj tus bolooch!!!!
daraa mongol bichgeer bichsen toog oruulj tus bolooch!!!!
nini хэзээ бичсэн: 06:26, 2010-12-7 | |
Unshih zuil nemegdlee
Doorhi linked "гадаад сурч амьдарч үр хүүхэддээ үндэсний бичиг соёлоо зааж сургая гэж хичээж буй эцэг эхийн хүсэлтээр цагаан толгой номоос авч орууллаа."
http://munkho.de/mongol-bichig/unshih.html
Adminaas guihad site deeree "update" hiij ogohiig husye!
Nini toog doorhilinkees tataj avch bolno.
http://munkho.de/mongol-bichig/images/mongol_bichig_too.jpg
http://munkho.de/mongol-bichig/unshih.html
Adminaas guihad site deeree "update" hiij ogohiig husye!
Nini toog doorhilinkees tataj avch bolno.
http://munkho.de/mongol-bichig/images/mongol_bichig_too.jpg
Munkho хэзээ бичсэн: 05:52, 2011-1-23 | |
Мөнхөө баярлалаа. Оруулчихлаа. Цахим шуудангаа шалгаарай.
Admin хэзээ бичсэн: 05:30, 2011-1-23 | |
талархаж байна.
Маш сайхан сайт болсон байна. Ажлын өндөр амжилт хүсье.
Манда хэзээ бичсэн: 11:26, 2011-1-25 | |
evhmel bichig
snu ene blog nadad mash ih taalagdaj bna Evhmel bichigig zaaj ogoch surah gesiin bas gaadaa ugsiig herhen zov bichdegiig zaaj ogvol sn bna mun tand amjilt husiye oor iluu goy goy um oruulaarai
Зочин хэзээ бичсэн: 01:22, 2011-2-5 | |
Nandia
snu bas bi bna evhmel bichgiig bagtaaj bichdeg de ter argiig zaaj ogoch bi mongol bichgiin olimpiadad beldej bga umu pls
nandia хэзээ бичсэн: 01:24, 2011-2-5 | |
Nandia
ulsiin mongol bichgiin unshlagiin temtseen hze boloh um be ene talaar medeelel bnu bhgui bol olj ogch tuslach
nandia хэзээ бичсэн: 01:29, 2011-2-5 | |
http://h-turuu.blogspot.com/2009/01/v_12.html
Яг миний хувьд энэ талаар мэдлэг, мэдээлэл хомс байна. Энэ хүмүүн бичиг сонины утсаар лавлаад үзвэл яах бол?
Хүмүүн бичиг сонин
7 хоног тутмын сонин. Улиралд 12 дугаар 1200төг.
Хаяг: СБД Монцамэ агетнлагийн байр
Утас: 329486
Яг миний хувьд энэ талаар мэдлэг, мэдээлэл хомс байна. Энэ хүмүүн бичиг сонины утсаар лавлаад үзвэл яах бол?
Хүмүүн бичиг сонин
7 хоног тутмын сонин. Улиралд 12 дугаар 1200төг.
Хаяг: СБД Монцамэ агетнлагийн байр
Утас: 329486
Admin хэзээ бичсэн: 06:34, 2011-2-5 | |
гоё л юм гэхдээ зарим зүйл алга bn шүү
лхагвадорж хэзээ бичсэн: 12:35, 2011-2-11 | |
Ямар програмыг асуугаад байна вэ? Жаахан тодорхой асуухгүй бол ойлгосонгүй.
Зочин хэзээ бичсэн: 07:14, 2011-2-22 | |
оо яахав хамгийн сайн вэбээр шалгарах дөхсөн авч танай командын ойрын 3н жилийн маркетинг менежментийн төлөвлөгөө юу вэ?
ундраа хэзээ бичсэн: 10:37, 2011-3-1 | |
@Ундраа
Сайн ойлгосонгүй? Энэ сайт нь Монголчууддаа Монгол бичигээ сурахад нь зориулан сайн дураараа ажиллуулж буй сайт. Ямар нэгэн бизнес хийх зорилгогүй болохоор маркетинг, менежмент энэ сайтад бол хамаагүй байх аа??
Сайн ойлгосонгүй? Энэ сайт нь Монголчууддаа Монгол бичигээ сурахад нь зориулан сайн дураараа ажиллуулж буй сайт. Ямар нэгэн бизнес хийх зорилгогүй болохоор маркетинг, менежмент энэ сайтад бол хамаагүй байх аа??
Admin хэзээ бичсэн: 05:01, 2011-3-6 | |
сайн байна уу
танай сайт гоё сайт юмаа гэхдээ эвхмэл үсэг оруулж болохгүй юм уу
Зочин хэзээ бичсэн: 01:28, 2011-3-11 | |
монгол бичиг... үндэсний бахархал... гэж худлаа орилж хашхирагчид юу ч хийж чадаагүй . Харин энэ чинь л зөв байхгүй юу Чамд баяр хүргэе
баяр хэзээ бичсэн: 11:37, 2011-3-18 | |
Баярлалаа
Монголчууд бид монгол бичигээ нийтээрээ сурж яваандаа крилл үсгийн оронд монгол бичигээ дахин хэрэглэж эхлэх нь зүйтэй гэж боддог. Үгүй ядахад бүх нийтээрээ монгол бичиг сурж, түүнийгээ өдөр тутмын амьдралдаа хэрэглэх нь үндэсний ёс, уламжлал, хэл соёлын маш их ач холбогдолтой юм уу гэж санагддаг. Энэхүү сайтыг олж үзээд баярлах сэтгэл өөрийн эрхгүй төрлөө улам сайн хөгжүүлж, амжилт гаргахыг хүсэе. Маш их баяралалаа.
Амараа хэзээ бичсэн: 08:17, 2011-3-19 | |
sain baina uu
Монголын үзэсгэлэнт Сарангоо Намайг төрүүлсэн ээжий Яруу сайхан эгшгээрээ Бөн бөн бүүвэйлсэн ээжий Зөөлөн цагаан гараараа Хөдөлгөж өсгөсөн ээжий Зүйтэй уран үгсээрээ Сурган хүмүүжүүлсэн ээжий...ene shvlgiig mongol bichigeer bicheed ogooch huneer bichuulsen chin aldaatai bna geed baih yum tuslaarai ih heregtei bna
Natuur хэзээ бичсэн: 08:06, 2011-3-20 | |
би саяхнаас сурагчдадаа зориулж блог ажиллуулж үзэж байгаа юм. таны хийсэн ажил надад маш олон санаа өглөө. их баярлалаа.
Зочин хэзээ бичсэн: 11:11, 2011-3-31 | |
сайхан санагдлаа
Зочин хэзээ бичсэн: 02:47, 2011-4-11 | |
bayrlalaa
сайи байиа уу танай сашт надад маш их таалагдлаа би танай сайтаас монгол бичгээ сурлаа би ангилд маш удаан амьдарч байна
zul хэзээ бичсэн: 10:18, 2011-4-12 | |
маш гоё бна
ёёхаөөра
Зочин хэзээ бичсэн: 07:47, 2011-4-15 | |
Mongol humuus zaawal orj uzmeer site bn
mash ih taalagdlaa
Зочин хэзээ бичсэн: 08:31, 2011-5-4 | |
Би монгол хүн
Энэ надад маш их таалагдаж байна. би яг одооноос сурч эхэлж байгаа.
Цээмээ хэзээ бичсэн: 01:36, 2011-6-13 | |
bosoo bichig
unehr goe sait bna shu.bi bongol bichig surah mash ih sonirholtoi.odo ene sait ru danda orj ih zvilg medj awna a. ta buhend ajilb ondr amjiltg husie.
iko хэзээ бичсэн: 07:20, 2011-6-18 | |
Baasandorj gedeg hunii neriig bichihdee baasangiin n-iig shudeer bichih uu enhlegeer bicheed dorjiig zalgaj bichih uu humuusee tuslaarai.
Suragch хэзээ бичсэн: 06:40, 2011-8-7 | |
mongol bicheg
gaguil ym daa buur buur tugsiin tugsch bishgiin zuger l sn gej hilmer bn da
nori хэзээ бичсэн: 04:37, 2011-8-13 | |
manadatgui. kekekekekekekekekeke.hairtai shv
bi tanai
dorjzodov,batnaym хэзээ бичсэн: 12:30, 2011-9-13 | |
manadatgui. kekekekekekekekekeke.hairtai shv
bi tanai saitand anh uda orj vzlee ih saihan sait bna bas neg ym bna 5dugaar angin nom avah hvvhed bval zalga.utas-88836475,88155350
dorjzodov,batnaym хэзээ бичсэн: 12:35, 2011-9-13 | |
Бидний бахархал
Бид монголчууд болохоор монгол бичигээ хүндлэн дээдэлэх хэрэгтэй тул надад энэ сайт үнэхээр их таалагдлаа ягаад гэвэл бид крилл бичигээ тэддэг харин одоо энэ сайтаа үнэ төлбөргүй монгол бичигээ сурч байгаа тул энэ сайтний ний хамт олонд талархал илэхииль. та бүхэнд ажлиийн өндөр амжил хүсье. Түр баяртай монголчуудаа
Бид монголчууд болохоор монгол бичигээ хүндлэн дээдэлэх хэрэгтэй тул надад энэ сайт үнэхээр их таалагдлаа ягаад гэвэл бид крилл бичигээ тэддэг харин одоо энэ сайтаа үнэ төлбөргүй монгол бичигээ сурч байгаа тул энэ сайтний ний хамт олонд талархал илэхииль. та бүхэнд ажлиийн өндөр амжил хүсье. Түр баяртай монголчуудаа
око хэзээ бичсэн: 11:42, 2011-9-17 | |
бид монголчууд
би урьд нь ийм сайт байдаг гэж мэддэггүй байсан надад маш их таалагдаж байна.
deegii хэзээ бичсэн: 06:04, 2011-10-9 | |
бид монголчууд
та бүхэнд ажлын амжилт хүсье. босоо бичгээ сураад л байя монголчуудаа
deegii хэзээ бичсэн: 06:09, 2011-10-9 | |
эхлэл болон үндсэн зурлагыг уншлаа. энэ цахим сүлжээний хуудсуудыг бүгдийг нь уншиж дуусахад монгол бичгийнхээ дүрмийг бүрэн чадах юм шиг байна хэмээх итгэл надад төрж байна.
сайн хэзээ бичсэн: 11:14, 2011-10-23 | |
gogo
mash ih bayrlalaa vneheer bayrlalaa heregtei zvilee awlaa
Зочин хэзээ бичсэн: 09:33, 2011-10-25 | |
сайн байна шүү. дахин хичээл оруулаарай мөн монгол хэлний 7-9 ангийн хичээл оруулаач
чимгээ хэзээ бичсэн: 08:30, 2011-10-28 | |
mongol bichig zaaj baigaad bayrlalaa .Tand ajliin amjilt husieee
d.eko39@yahoo.com хэзээ бичсэн: 04:14, 2011-10-31 | |
saixan saixan amjilt
gogo хэзээ бичсэн: 11:08, 2011-11-4 | |
very nice
it s very nice!!!!!! And I like mongol bichig good luck
Lili хэзээ бичсэн: 08:26, 2011-11-9 | |
bayrlalaa mongol bichig ,mongoliin toriin bichig bolj .mongol ulsmini ulam hogjih boltugai
Зочин хэзээ бичсэн: 08:29, 2011-11-12 | |
үндэсний бичгээ гэсэн сайхан бодолтой танд амжилт хүсье.Хамтдаа үндэснийхээ бичгийг бусдадаа түгээн дэлгэрүүлье
Buuveibaatar хэзээ бичсэн: 12:45, 2011-11-23 | |
bayrlalaa
bi odo 7dugaar angi nadad mash tusallala tanks
inganana хэзээ бичсэн: 09:48, 2011-11-27 | |
Humuusee, mongol bichgees krill ruu, krillees mongol bichig ruu hurvuuldeg program baina uu, tuslaarai
Зочин хэзээ бичсэн: 06:37, 2011-12-4 | |
Баярлалаа
Танд амжилт хүсье. Би цааш хүмүүст дамжуулж олон хүмүүст үзүүлнэ ээ.
Сэцэн хэзээ бичсэн: 01:30, 2011-12-6 | |
amjilt husie
zochin хэзээ бичсэн: 06:56, 2011-12-7 | |
Амжилт хүсье. Их баярлалаа
Зочин хэзээ бичсэн: 12:14, 2011-12-9 | |
Bayrallaa
Mongol bichgee sergeeh sanaatai googledsen chini tanai site-d orloo. Masch ih taalagdlaa. Ta nart amjilt husey.
otgo хэзээ бичсэн: 06:01, 2011-12-13 | |
Давгүй сайхан сайт байна. Улам сайн хөгжүүлээрэй. амжилт хүсье
Зочин хэзээ бичсэн: 11:40, 2011-12-30 | |
Байдаг шүү
www.mglblog.net
энэ хаягруу ороод Монгол бичигийн Мо үсэг криллээр Ки гэсэн цэсэндээр дараад орвол МОНГОЛ, КРИЛЛ хооронд хөрвүүлэлт хийдэг.
энэ хаягруу ороод Монгол бичигийн Мо үсэг криллээр Ки гэсэн цэсэндээр дараад орвол МОНГОЛ, КРИЛЛ хооронд хөрвүүлэлт хийдэг.
Халхжор Ба.Батхүлэг хэзээ бичсэн: 04:44, 2012-1-4 | |
Ямар мундаг улс вэ, нетээс монгол бичгийн хичээл олчихно гэж ер санасангүй. Амжилт хүсье.Босохоос өөр аргагүй
amja хэзээ бичсэн: 09:07, 2012-1-16 | |
taanar mongol bichgees krild buulgaaacheee uch oilgohgu bn
awgar хэзээ бичсэн: 05:48, 2012-1-22 | |
үнэхээр сайхан юум байна та бүхэндээ талархан ажлын өндөр амжилт хүсэн ерөөе
аяалгуу сайхан монгол хэл бичгээрээ дэлхийд гайхагдсан түмэн болцгооёоо
Зочин хэзээ бичсэн: 07:36, 2012-1-25 | |
Баярлалаа.
Би монгол бичиг сурна гэж их бодож явсан. Ийм сайт олсондоо их баяртай байна.Заавал сурнаа . Баярлалаа.
Оюун хэзээ бичсэн: 05:42, 2012-1-27 | |
yahuu
nadaa chingis shulgiig butneer ni orchuuulj uguh hun bnuu nadead mash ih heregtei bn
yadjiital ug orchuulj uguhgui bn shdee yaj orchuuldagiig ni zaagaad uguuch pls
yadjiital ug orchuulj uguhgui bn shdee yaj orchuuldagiig ni zaagaad uguuch pls
enji хэзээ бичсэн: 09:12, 2012-1-28 | |
tuslaach
nileen heden shulgiig buren hemjeegeeer ni mongol bichgeer bijeed oruulaach guiy jishee ni:chinges,bi mongol hun,geel ....
namuun хэзээ бичсэн: 09:50, 2012-1-28 | |
mongolin baharhal bol mongol bichig ym
Enhgerel хэзээ бичсэн: 01:59, 2012-2-1 | |
үнэхээр гоё байлаа. бид үүнийг л мэдэж авах ёстой байх
zaya хэзээ бичсэн: 03:08, 2012-2-2 | |
uneheer goe
unexeer sonirholtoi oilgomjtoi hicheel bn
enxmaa хэзээ бичсэн: 07:53, 2012-2-4 | |
goy site bn gehdee evhmel bichig ni hna bdiin bol
anku.! хэзээ бичсэн: 06:42, 2012-2-7 | |
гайхалтай сайт сайн монгол хэл гэдэг маш агуу шүү :d
boko хэзээ бичсэн: 10:11, 2012-2-9 | |
oki
hi tanai blogt mongol bichgiin taniltsuulga bdgui ymuu oruulj uguuch guij bn
Зочин хэзээ бичсэн: 09:05, 2012-2-29 | |
toogii
mongl bichgiin evhmel bichgiin tsagaan tolgoi baidag uu baidag bol tavij uguuch
toogii хэзээ бичсэн: 12:43, 2012-3-14 | |
Эвхмэл үсгийн цагаан толгойг эндээс авна уу:
http://www.munkho.de/wp/%D1%8D%D0%B2%D1%85%D0%BC%D1%8D%D0%BB-%D0%B1%D0%B8%D1%87%D0%B8%D0%B3-folded-script/
http://www.munkho.de/wp/%D1%8D%D0%B2%D1%85%D0%BC%D1%8D%D0%BB-%D0%B1%D0%B8%D1%87%D0%B8%D0%B3-folded-script/
Admin хэзээ бичсэн: 11:46, 2012-3-15 | |
mongol bichig
uneheer goe site bnaa
Зочин хэзээ бичсэн: 10:42, 2012-3-21 | |
uneheer goy site bna bi ih zuil surlaa bayrlalaa
Зочин хэзээ бичсэн: 09:35, 2012-3-21 | |
баярлалаа танай сайт маш их таалагдлаа
buyanaa хэзээ бичсэн: 11:55, 2012-3-27 | |
Танай сайт таалагдаж байна.Уран бичлэгийн талаар нийтэлбэл зүгээр ба
Зочин хэзээ бичсэн: 11:10, 2012-3-30 | |
odoo bid hicheeh yostoi yagad gevel odoo ajild orohod mongol bichgeer namtaraa bichij ogdog bolson gesen
shirnen хэзээ бичсэн: 08:43, 2012-4-8 | |
soyoloo_037@yahoo.com
hi ta mini ovog nerg mongol bichger biched ogooch Bazargordoo Soyol-Erdene soyoloo_037@yahoo.com ru sendlech pls mash ikh heregtei bgam
Зочин хэзээ бичсэн: 05:50, 2012-4-12 | |
saihan site bnaa
1 yum todruulah gesiimaa
Rinchen bagshiin shulgen geed 'sod bilegt tumen yugeen' gedeg deer tumen gedgiig n tomen gej bichsen bna tumen yumuu tomen yumuu
hariu zaawal bicheerei
Rinchen bagshiin shulgen geed 'sod bilegt tumen yugeen' gedeg deer tumen gedgiig n tomen gej bichsen bna tumen yumuu tomen yumuu
hariu zaawal bicheerei
Odonchimeg хэзээ бичсэн: 07:27, 2012-4-18 | |
bayrlalaa
gaihaltai site bnaa
zochin хэзээ бичсэн: 09:54, 2012-4-23 | |
Odonchimegt hariu
Aldaag olj harsand bayarlalaa, tьmen gedeg ni zov bailgui yahav, ugiin ehend ordog ь-giin shilbiig ni orhij bichsen baisnyg zalruulj bichlee.
Munkho хэзээ бичсэн: 04:20, 2012-4-26 | |
хүмүүн бичиг сонины дугааруудыг ямар нэг сайтаас олж авах боломж байна ууу
zoloo хэзээ бичсэн: 02:49, 2012-5-3 | |
mash saihan вeb bn bayrlalaa
D.Monhtsetseg хэзээ бичсэн: 05:05, 2012-5-8 | |
mongol bishgiig zaaz ogwol goe ym bna ehnees in tegeed chalo utaggui ymaa
Зочин хэзээ бичсэн: 05:51, 2012-5-10 | |
oilgohgui bna
Зочин хэзээ бичсэн: 05:51, 2012-5-10 | |
Amarhan sain
Amarhan sain baina uu? Minii biy mongol bichig suraad 10-d jil bolj baina. odoo bi 30 nastai. bi evhmal bichgiin usgiin font haij baigaad tanai Site-tai taarlaa. tanaid Evhmal bichgiin font baidag bol minii hayagaar yavuulj ugnu uu? tbobg8@yahoo.com
Mongol hun bur bosoo bichgee suraarai gej urialya. Mongol bichgeer unshih bichih ni yadrahgui bas hurdan bichij boldog saihan bichig...
Mongol munhud orshij, mongol bichig tugen delgereg... Bi mongoldoo hairtai..
Mongol hun bur bosoo bichgee suraarai gej urialya. Mongol bichgeer unshih bichih ni yadrahgui bas hurdan bichij boldog saihan bichig...
Mongol munhud orshij, mongol bichig tugen delgereg... Bi mongoldoo hairtai.. tbobg хэзээ бичсэн: 12:36, 2012-7-15 | |
Одоогоор бэлэн хийгдсэн эвхмэл бичгийн фонт гэж байхгүй байх аа. Би лав харж байгаагүй.
Харин үнэхээр хүсвэл өөрөө хийж бол болно байх аа...
Харин үнэхээр хүсвэл өөрөө хийж бол болно байх аа...
Зочин хэзээ бичсэн: 12:43, 2012-7-15 | |
Mash in bayarlalaa, bi yag iim medeelel haji bailaa
Зочин хэзээ бичсэн: 06:58, 2012-7-25 | |
sain uu?
Font hiideg pro baigaa bolovch
zaaval zuragan file-r oruuldag neg programm olj avlaa. tiim bolhoor evhmel bichig hiine gedeg bol minii
%d ulger yum bainaa
zaaval zuragan file-r oruuldag neg programm olj avlaa. tiim bolhoor evhmel bichig hiine gedeg bol minii
%d ulger yum bainaa
tbobg хэзээ бичсэн: 07:04, 2012-7-28 | |
Fontlab studio дээр өөрөө зурж хийж болно. Ер нь бол цаасан дээр байгааг сканнердаад таниулаад хийх нь илүү л дээ...
Admin хэзээ бичсэн: 03:00, 2012-7-29 | |
сайхан сайт байна баярлалаа
Зочин хэзээ бичсэн: 08:16, 2012-8-9 | |
баяарлаа
амжилт хүсэе
амжилт хүсэе
Зочин хэзээ бичсэн: 10:06, 2012-10-3 | |
дандаа орж хичээлээ үзэж сайн сурнаа, маш их баяарллаа
сараа хэзээ бичсэн: 10:08, 2012-10-3 | |
би үүнийг үзээд нэг гоё ишлэл хэлэхийг хүслээ.
Загас мэгшдэггүйн учир
нулмис нь далай юм байлгүй
Шувуу төөрдөгүйн учир
өд нь тэнгэр юм байлгүй
Би унадаггүйн учир
бичиг минь босоо юм байлгүй
Харын тэнгэр намайг норгодоггүйн учир
эх орон минь намайг нөмөрдөг юм байлгүй.
Бороо хэзээ бичсэн: 10:14, 2012-10-3 | |
гэж нэг гоё ишлэл сонсож байсан юм байна. та бүхэнд таалагдаж байгаа байх ь хэхэхэ
Бороо хэзээ бичсэн: 10:16, 2012-10-3 | |
uneheer saihan bailaa
kolly хэзээ бичсэн: 12:24, 2012-10-7 | |
sahaan saihan
Зочин хэзээ бичсэн: 11:38, 2012-10-20 | |
Bayarlalaa
Minii yag haij bsan site bna. Sain medeelel tie tseverhen site bna.
Bayarmaa хэзээ бичсэн: 10:01, 2012-10-29 | |
saihan site bn.ih hereg bloh yum bn.
hun хэзээ бичсэн: 09:06, 2012-11-5 | |
баярлалаа их тус болж байна улам хөгжүүлээрэй амжилт
Зочин хэзээ бичсэн: 03:39, 2012-11-13 | |
mongol saihn bichigten
uneher goy sait bna.t byhend THaNKS
Зочин хэзээ бичсэн: 04:56, 2012-11-14 | |
Сайхан веб сайт болсон байна.
Үнэхээр сайхан веб сайт болсон байна.
Баярлалаа. Та бүгдэд амжилт хүсье.
Баярлалаа. Та бүгдэд амжилт хүсье.
Зочин хэзээ бичсэн: 11:09, 2012-11-18 | |
Та бүхэнд баярлалаа
Би хилийн чанадад сурдаг. Монголоосоо Монгол бичгийн сурах бичиг захисан боловч ирээгүй. Яаж сурахаа сайн мэдэхгүй л байлаа. Та бүхэнд маш их баярлалаа. Цаашид улам сайн хөгжүүлээрэй. Та бүхний хийж байгаа ажлыг тэнгэр тэтгэж, цаашдаа хийх олон олон ажил үйлс тань бүтэмжтэй байхыг ерөөе.
Жаргалмаа хэзээ бичсэн: 10:42, 2012-12-3 | |
монголчуудаа тийм тиймээрээ байна шүү!!!
hulan хэзээ бичсэн: 06:54, 2012-12-9 | |
Би нэгэн өвөр монгол хүнтэй хамт ажилладаг. Тэдэнд баярлах мөн тэднээр бахархах нэг зүйл бол тэд монгол бичгээ өвлөж үлдэж чадсан нь өөрөө том өв юм гэдгийг илүү ойлгох болсон. Тэгээд саяханаас монгол хэлээ сэргээн үзэх хэрэгтэй юм байна гэж шийдээд сурах бичиг хайж байгаад энэ сайтыг олж харлаа. Маш их баярлалаа.
Зочин хэзээ бичсэн: 06:54, 2012-12-12 | |
ene saihan bosoo bichgee sergeej bgaa ta buhendee bayrlalaaa
zolzaya хэзээ бичсэн: 09:36, 2012-12-14 | |
tand amjilt husie
bayrlalaa, amjilt husie
humun хэзээ бичсэн: 12:59, 2012-12-21 | |
yostoi ih bayrlalaa
bi tanai saitin achaar mash ih onts surj baigaa
Зочин хэзээ бичсэн: 09:41, 2012-12-25 | |
Баярлалаа
Маш сайхан сайт байна. Үнэхээр монгол бичгээ сурах хүсэл төрж байна. Ажлын амжилт
Өнөрөө хэзээ бичсэн: 10:17, 2013-1-8 | |
хурандаа, Дамбийбалжир гэсэн 2 үгийг монгол бичгээр бичиж өгч тус болооч
byambaa хэзээ бичсэн: 04:02, 2013-1-17 | |
маш их таалагдаж байна
Зочин хэзээ бичсэн: 03:51, 2013-1-26 | |
сайхан санагдаж байнаа ажлын амжилт хүсье
Зочин хэзээ бичсэн: 03:53, 2013-1-26 | |
taalagdlaa bidnii uvug deedes 1 hun hereglesen ch ter zuil minii ard tumniih gej bodoj baisan iimees 2 mongol bichegee adilhan hugjuulei ene bol buh shashniig huleen zuvshuurch baisan aguu deedsiin uzel sanaa ene kiril mongol ba uigarjin mongol deer latin mongoliig nemeh heregtei baih zuv galiglah talaar mun messaje-eer zunduu hun latinaar bichej baigaa
tech хэзээ бичсэн: 01:49, 2013-2-3 | |
taalagdlaa bidnii uvug deedes 1 hun hereglesen ch ter zuil minii ard tumniih gej bodoj baisan iimees 2 mongol bichegee adilhan hugjuulei ene bol buh shashniig huleen zuvshuurch baisan aguu deedsiin uzel sanaa ene kiril mongol ba uigarjin mongol deer latin mongoliig nemeh heregtei baih zuv galiglah talaar mun messaje-eer zunduu hun latinaar bichej baigaa ene zuv zuil zaash damjuulaarai bid 3 bichegtei baihad ch bolno shdee latin bicheg nemeh heregtei gej bas l zuv mesage ashiglahgui hun zuuhun bizdee
hugjil devshil хэзээ бичсэн: 02:10, 2013-2-3 | |
крилээс монгол бичигрvv орчуулдаг толь байдагч болоосой
Зочин хэзээ бичсэн: 02:49, 2013-2-5 | |
Монгол бичиг - Латин хөрвүүлгийн стандарт гэж нээрээ байх хэрэгтэй байх.
Гэхдээ ер нь бол 3 бичигтэй байх шаардлага бидэнд байхгүй. Монгол бичгээ л сэргээгээд хэрэглэчихвэл болно. Бусад гадаад бичгүүдийг олон жилийн дараанаас нийтийн хэрэглээнд ашиглахаа аажим болих хэрэгтэй. Мэдээж Латин үсэг шиг хэрэглээ нь байвал албан бусаар хүмүүс хэрэглээд л байх байх. Кирилл ч гэсэн. Гол нь Монгол бичгийнхээ хэрэглээг л нэмэгдүүлээд, шийдвэр гаргаж бага багаар урагшлуулаад шилжих хэрэгтэй юм л даа. Даанч манай төр засагт тийм ухаан хүрэх хүн ганц ч алга бололтой...
Гэхдээ ер нь бол 3 бичигтэй байх шаардлага бидэнд байхгүй. Монгол бичгээ л сэргээгээд хэрэглэчихвэл болно. Бусад гадаад бичгүүдийг олон жилийн дараанаас нийтийн хэрэглээнд ашиглахаа аажим болих хэрэгтэй. Мэдээж Латин үсэг шиг хэрэглээ нь байвал албан бусаар хүмүүс хэрэглээд л байх байх. Кирилл ч гэсэн. Гол нь Монгол бичгийнхээ хэрэглээг л нэмэгдүүлээд, шийдвэр гаргаж бага багаар урагшлуулаад шилжих хэрэгтэй юм л даа. Даанч манай төр засагт тийм ухаан хүрэх хүн ганц ч алга бололтой...
Зочин хэзээ бичсэн: 01:21, 2013-2-9 | |
a
a
aa
a
a
aa
a
Зочин хэзээ бичсэн: 01:48, 2013-2-9 | |
ene mash goe cait bna taalagdaj bna odoonii 10 11r angiinhan mongol bichig barag medku ene cait ruu arwal curah yum bna
goe bna хэзээ бичсэн: 06:35, 2013-2-16 | |
mongolchuudaa mongol bichgee curtsgaa mongolchuud chadnaaaaaaaaaaaaa
goe bna хэзээ бичсэн: 06:37, 2013-2-16 | |
goe bnaaaaaaaaaaaaaaaa vvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvv
goe bna хэзээ бичсэн: 06:38, 2013-2-16 | |
ene caitiig gargacan ah egj nart thank you
xaku хэзээ бичсэн: 06:42, 2013-2-16 | |
hhhhhhhhhhhhhhhhhhhh
mongol bichig bol gaihamshig
uuuuuuuuuuuuuuuu хэзээ бичсэн: 12:30, 2013-2-17 | |
Tanai sait.n hamt olond ajlyn amjilt husie. Ulam sain orgojuuleerei. Bayrlalaa
Зочин хэзээ бичсэн: 12:24, 2013-2-25 | |
Yagaad zaawal angliar bicheed bgam
Зочин хэзээ бичсэн: 12:25, 2013-2-25 | |
Их таалагдлаа.
Их гоё сайт байна.
Хүрэлээ хэзээ бичсэн: 04:06, 2013-3-3 | |
маш их баяраллаа би таны энийг өөрийн комьпютер дээр яаж татаж авч суулгах вэ эсвэл заавал энэ сайтаар орж үзэх үү. танд ажлын амжилт өгье
энхээ хэзээ бичсэн: 02:33, 2013-3-15 | |
Энэ хичээлийг бол компьютер дээрээ татаж авах боломж одоогоор байхгүй зөвхөн нэтээр үзэх боломжтой. Та save as гээд хуудас бүрээр нь хадгалаад авч бол болно.
Admin хэзээ бичсэн: 11:55, 2013-3-20 | |
nise
Зочин хэзээ бичсэн: 12:42, 2013-3-21 | |
шал тэнэг юм аа хайсан юмаа олж чадсангүй 2 3 ийн хүрд ийг хайсан юм аа
тэнэг тэнэг
тэнэг тэнэг
хөөөрхөн хэзээ бичсэн: 12:46, 2013-3-21 | |
дажгүй л сэтгэсэн байна гэхдээ би ч бас хайсан зүйлээ олсонгүй. гэвч би харваас байтал монгол хэлний сайт байхад тоо бодлого хайгаагүй. би уг нь кириллээс монгол болгох толь хайсан юм. гэхдээ бүү санаа зов танай сайт монгол бичгийг анхлан сурагчдад маш ойлгохоор хийсэн нь бахархууштай байна ажлын амжилт хүсье
Зочин хэзээ бичсэн: 10:38, 2013-4-10 | |
Арай ч дээ мэндчилгээ гэдэг үг олдохгүй юм байна шүү дээ.
чука хэзээ бичсэн: 08:40, 2013-4-15 | |
ajlin amjilt xvcie
bayr tsetseg хэзээ бичсэн: 08:43, 2013-5-16 | |
Ene bidnii Mongol bichig bol Hamag Mongoliin bidniig busad ulsiin uzel sanaanii ezlen turemgiilegchdees hamaalaj baidag undesnii ayulgui baidal bilee
Mongol er hun хэзээ бичсэн: 11:54, 2013-5-21 | |
маш их таалагдаж байна. Монгол хүн бүр монгол бичгээ сайн сураасай гэж хүсэж байна. Монгол улс мандтугай.
Зочин хэзээ бичсэн: 07:56, 2013-6-6 | |
sn bnu namaig batsuuri gedeg bi saitand anh udaa orj bna .nadad ene sait ih taalagdlaa bi mongol bachgeer gaigui bachdeg bolohoor bi bugdiig oilgoj baigaa bolohoor nadad ih taalagdaj bna
ta nart sain saihniig husrj iluu ihiig buteegeiree gej yrooy
ta nart sain saihniig husrj iluu ihiig buteegeiree gej yrooy
Зочин хэзээ бичсэн: 12:10, 2013-6-8 | |
ok goy site bno amjilt hvsie
Uuganbat хэзээ бичсэн: 09:25, 2013-6-10 | |
mongolchuudaa undesniihee hel blh mngl bichgee sain suraarai okkkkkkkkkkkkkkkkk
Зочин хэзээ бичсэн: 11:42, 2013-6-20 | |
Bayarlalaa
Bold хэзээ бичсэн: 09:14, 2013-6-27 | |
мби жирийн 1 цаг ууурын инженер хүн. маш их таалагдаж байна. Монгол хүн бүр монгол бичгээ сайн сураасай гэж хүсэж байна. Монгол улс мандтугай.
Зочин хэзээ бичсэн: 04:02, 2013-6-27 | |
mash goe bayarlalaa
naranbaatar хэзээ бичсэн: 09:10, 2013-7-1 | |
sain site bn
bid chin mongol humuus
ih hele deedelye
bid chin mongol humuus
ih hele deedelye
aqua хэзээ бичсэн: 02:14, 2013-7-5 | |
маш хэрэгтэй зүйл болжээ
Зочин хэзээ бичсэн: 06:28, 2013-7-20 | |
Mundag yum aa, amjilt husie
Do хэзээ бичсэн: 02:37, 2013-8-16 | |
үнэхээр гоё юм бна
энхжаргал хэзээ бичсэн: 04:51, 2013-9-15 | |
амжилт хүсье
энхжаргал хэзээ бичсэн: 04:57, 2013-9-15 | |
mash ih taalagdlaa.
batbaatar хэзээ бичсэн: 05:26, 2013-9-24 | |
Bi mongol bichgee martahgui gesendee henz hurga gedeg shulgiig huulan bichij uzlee.
getel nudtei gedeg yamar tei-g ni zalgah ve, egshgeer tugssun ugend uur tei zalgamaar yum eniig sain tailbarlaad uguuch.
getel nudtei gedeg yamar tei-g ni zalgah ve, egshgeer tugssun ugend uur tei zalgamaar yum eniig sain tailbarlaad uguuch.
zula хэзээ бичсэн: 05:26, 2013-9-25 | |
bayrlalaa ulam sain bayjuulraa.
khashchuluun хэзээ бичсэн: 02:07, 2013-9-28 | |
энэ сайтыг нээж ажлуулж байгаад маш их баярлалаа. амжилт хүсье.
оюука хэзээ бичсэн: 09:57, 2013-10-13 | |
Bayrlalaa Mongol bichgiin sonirhon cudlagch ta byhendee amjilt hysie.
Ouynchimeg хэзээ бичсэн: 05:51, 2013-10-22 | |
сайхаан сайхан залуусаа МОНГОЛ БИЧИГ-ээ сурцгаая. Дэлхийд ганцхан босоо шүү дээ.
Зочин хэзээ бичсэн: 10:56, 2013-10-25 | |
сайн байна уу? танай сайт маш их таалагдлаа. нэг хүсэлт байна "төгөл" гэж яаж бичих вэ? толь бичигээс хайгаад олсонгүй. миний бодлоор "тэгүлэ" гэх нь зөв үү буруу юу хариу хүлээж байя аа.
оонко хэзээ бичсэн: 10:30, 2013-10-30 | |
Саин саит бнаа би мэдэх гэж баисан бух зуилээ мэдлэээээ
monhchimeg хэзээ бичсэн: 12:54, 2013-11-9 | |
goy sayt bna
jijig хэзээ бичсэн: 10:55, 2013-11-10 | |
sain baitsgaana uu? mongol bichigee deedlen surtsgaay
lkhagvajav хэзээ бичсэн: 07:31, 2013-12-1 | |
би багадаа монгол бичиг үзэж байсан надад таалагдаж байна амжилт хүсье
нарантуяа хэзээ бичсэн: 04:26, 2013-12-7 | |
hi. enehuu saitiig erhlen gargagch tand gunee talarhaj bna. mongol bichgiin undesnii hutulbur heregjij ehleed bga ene uyd tanai sait tun munuu olson zuil bna. mash saihan sanagdaj bnaa. ta buhen ajliin undur amjilt husiy. togtmol ajilluulaarai.
mongol bichgee erhem хэзээ бичсэн: 11:57, 2013-12-7 | |
Д-р, профессор Л.Чулуунбаатар (МУИС)
Монголын “за”тангараг болой
Монголчууд аливаа зүйлийг зөвшөөрөх, биелүүлэхээ амлахдаа за гэж хэлдэг. Тийм болохоор л амласныхаа дагуу заавал хийж гүйцэтгэнэ хэмээх утгыг илтгэх “за гэвэл ёогүй”, юм хийхдээ эргэлздэг, хариулт өгч чаддаггүй, бөөрөнхий хүнийг илтгэх “за ч үгүй ёо ч үгүй” хэмээх хэлцүүд гарсан байна. Нэрт эрдэмтэн академич Б.Ринчин нэгэн цагт “Монголын за андагар буй за” хэмээх өгүүлэл бичиж байсан билээ. Хэдийгээр энэ өгүүлэл хэлний орчуулгын талаар боловч орчуулна хэмээн за гэж хэлсэн бол тэр ёсоор зөв сайхнаар орчуулж тангаргаа биелүүл хэмээсэн утгатай өгүүлэл юм. Андагар хэмээх нь андгай, тангараг хэмээсэн утгатай үг бөгөөд тэгвэл за хэмээх нь тангараг хэмээсэн утгыг илтгэн байгаа хэрэг юм. Эх орноо хамгаалах эр цэргийн алба хаахдаа бид тангараг өргөдөг. Хүн ардынхаа эрүүл энхийн манаанд сурсан эрдэмээ зориулахдаа эмч нар тангараг өргөдөг. Улсын их хуралд сонгогдогсод гишүүн болж төрийн эрх барилцах болохоороо эх орон, ард түмнийхээ сайн сайхны төлөө оюун ухаан, эрдэм мэдлэг, хүч авьяасаа бүрэн зориулж дандаа за гэж хэлнэ хэмээн тэд тангараг өргөдөг. Мөн тэд сонгуульд өрсөлдөж байхдаа дандаа за гэж хэлсээр гарч ирдэг. Тэгэхлээр тангараг өргөсөн хүн гэдэг бол дандаа за хэмээн хэлж тэр хэлсэнээ биелүүлж байх ёстой гэсэн үг байна. Гэвч монгол үндэстэн, монголын ард түмний эрх ашгаас нүүр буруулсан за-г за биш болгосон нэгэн үйлдэл одоогоос 19 жилийн өмнө болсон билээ. Энэ нь 1994 оны УИХ-ын хаврын чуулганы сүүлчийн өдөр баталсан 66-р тогтоол юм.
1991 онд олон нийтийн эрчимтэй хөдөлгөөн, монголын эх оронч дэвшилт сэхээтнүүдийн чармайлт зүтгэлээр албан хэргийг 1994 оноос монгол бичгээр хөтлөн явуулах 36-р тогтоолыг Улсын бага хурлын ухаалаг эрхэм гишүүд гаргасан билээ. Үүний дагуу БНМАУ-ын засгийн газар 1991 оны 6-р сарын 21-ны өдөр “БНМАУ-д албан хэргийг монгол бичгээр хөтлөн явуулах бэлтгэлийг хангах тухай” 186-р тогтоол гаргав. 1992-1993 онд монгол бичгийн сургалтын талаар албан даалгавар гаргасан байна. Эдгээр тогтоолыг биелүүлэхэд чиглэсэн ажил бүх аймаг, хот, суманд өрнөж, орон нутагт монгол бичгийн сургалт явуулах, албан хэргийг монгол бичгээр хөтлөх бэлтгэл хангах асуудлаар аймаг, хот, сумын засаг даргын тамгын газраас тогтоол шийдвэр гаргаж, комисс байгуулж, орон нутгийн сургууль, боловсролын байгууллагын хүчинд тулгуурлан нэлээд ажил өрнүүлж эхэлжээ. Олон аймагт монгол бичгийн сургалтын төв байгуулагджээ. 1990-1994 оныг хүртэлх 4 жилийн дотор Улсын хэмжээгээр бүрэн бус мэдээгээр, 6 мянга орчим хүнд монгол бичгийн бичээч, монгол албан бичиг хэргийн эрхлэгч, эх зохиогч мэргэжил эзэмшүүлэн, олон мянган багшийн мэргэжлийг дээшлүүлжээ. Мөн, 30 гаруй төрлийн номыг 200 мянган хувь хэвлүүлж, монгол бичгээр 4 сонин тогтмол гарч, нэлээд хэдэн сонин монгол бичгийн булан нээжээ. Түүнчлэн, манай их, дээд сургуулиудад монгол бичгийг тусгай хөтөлбөрөөр зааж эхэлсэн ба насанд хүрэгчдийн 62,2 хувь нь ямар нэг хугацааны сургалтанд хамрагджээ. Бас ерөнхий боловсролын сургуулийн 1-3 дугаар ангийн 200 мянга гаруй сурагч монгол бичгээрээ хичээллэдэг болж, тэдэнд хичээл заадаг олон мянган багш бэлтгэгджээ. Үүний хамтаар аж ахуйн байгууллагуудын шугамаар 2 мянга орчим монгол бичгийн машин гадаадаас авч, Япон Улсад 60 мянган ширхэг цагаан толгой, 30 мянган ширхэг толь бичиг хэвлүүлсний дээр БНСУ 200 мянган америк долларын үнэ бүхий ном, сурах бичиг, гарын авлага хэвлүүлж, олон арван хувилагч машин бэлэглэсэн байна. Тайваниас 200 мянган ширхэг монгол бичгийн ном, сурах бичиг хэвлүүлж ирүүлсэн бөгөөд цаашид ч туслахаар болоод байв. Японы Шаохакү нийгэмлэг 6500 америк долларын үнэтэй ном хэвлүүлж ирүүлсэн ба ЮНЕСКО-гоос монгол бичгийг компьютержүүлэх асуудлаар Олон улсын семинар хийхэд бүх зардлыг гарган зохион байгуулж, монгол бичгийн хэвлэлийн техник, технологи авахад зориулан 22 мянган америк долларын тусламж үзүүлсэн ба Японы Засгийн газраас монгол, орос, латин гурван бичгийн 1000 ширхэг цахим бичвэр /компьютер/ тусламж болгон илгээжээ. Энэ бүхнийг мөнгөөр илэрхийлбэл, хэдэн зуун саяар үнэлэгдэх атал үндсэндээ Монгол Улсын төсвөөс хөрөнгө гаргалгүйгээр, дэлхийн соёлт хүмүүсийн тусламжаар монгол бичиг сэргэх ажил ихээхэн өөдрөг урагштай явж байсан юм.
Засгийн газрын тогтоолын дагуу болон нэрт сэтгүүлч Т.Галдангийн санаачлагаар монгол улсад цор ганц “Хүмүүн бичиг” хэмээх сониныг МОНЦАМЭ агентлагийн Ерөнхий захирал Ч.Эрдэнийн 66 тоот тушаалаар уг агентлагийн харьяанд байгуулснаас хойш одоо хүртэл тасралтгүй хэвлэгдсээр байна. Гэвч 1993 оноос сургалтын эрч нь саарч эхэлсэн байна. Хамгийн түрүүнд монгол бичгээр сургалт явуулж байгаа сурагчдын эцэг, эх, тэд нарт зааж байгаа багш нараас эсэргүүцэл гарч эхэллээ. Монгол бичгээ байтугай эх түүхээ мэдэхгүй европжсон соёлт залуу эцэг эхчүүд хүүхдэдээ тусалж чадахгүйн бухимдал, үсэг нүдлүүлэх хялбар аргад дасаж сурсан, үеийн аргаар сургадаг уламжлалт аргыг мэдэхгүй багш нарын залхуурал нэгдэн нийлж монгол бичгийг муучлахын эхийг тавив. Үүнийг уухайн тас шүүрэн авч Монголын ардчилсан хүчний болон тэр үеийн МАХН-ын сонинууд монгол бичгийг сэргээхийн эсрэг компани дэгдээж дөчөөд оныг давтаж эхэлсэн юм. Энэ тухай “Ил товчоо” сонинд Чех улсын монголч эрдэмтэн Давид Лукаш “Одоогийн монголын сэхээтнүүд түүний дотор оппозиц хүчний сэхээтнүүдийн олонх нь орос дунд сургуулиар дамжиж, ЗХУ агсанд дээд боловсрол олсон, коммунист номенклатурын хүүхдүүд мөн нь нууц биш. Тэд нэгэнт эх хэл, эх соёлоосоо бүрэн таслагдсан учраас дуудлага бичлэгийн зарим зөрөөтэй /англи, франц шиг их дөрөөтэй биш/ болсон монгол бичгийг сурахаас үнэнхүү бэрхшээж монгол бичгээ сэргээх байтугай харахыг ч хүсэхгүй байна. Монгол бичгийн эсрэг тэдний дэгдээж байгаа компанийг Сталин, Чойбалсангийн ачаар эрдмийн өндөр зэрэгтэй болж авсан хуучинсаг үзэлтэй зарим хүн өдөөн дэвэргэж, засгийн эрхийг баригч коммунист МАХН чимээгүйхэн сахал дотроо битүү инээмсэглэн харж байна” хэмээн бичиж байв.
Одоогийн бидний шимтэн сураад байгаа англи хэлний үгсийн сангийн 76 хувь нь
дуудлага бичлэг зөрүүтэй байдаг бол монгол бичгийн хэл болон орчин цагийн монгол хэлний үгсийн сангийн 30 хүрэхгүй хувь нь дуудлага бичлэг зөрүүтэй байдаг болой. Тэгээд нэг үгийг олон янзаар бичдэг хэмээн шүүмжилдэг. Энэ нь тэр үгийнхээ утга энергийг хадгалж байдаг. Одоогийн бидний бичиж байгаа “ХҮЧ” гэдэг үгийг монгол бичгээр “ХҮЧҮ”, “ХҮЧИ” хэмээн хоёр янзаар бичдэг. Эхний “хүчү” бол аливаа зүйлд их хүч гаргах, нийтээр нэгдэж юм өргөх, морио давирах зэрэгт бид “чү” хэмээн ухайлж юмыг амархан өргөх буюу морь хүчтэй хурдан давхихад нөлөөлдөг. Харин дараагийн “хүчи” бол айраг цагааны исэлтийн хүчийг харуулдаг үг бөгөөд исч байгаа айраг цагаа аяндаа “чи”, “чи” хэмээн дуугарч байдаг бөгөөд ингэж хүч ханаж, исч гүйцсэн айргийг бид “чимчигнэсэн” айраг хэмээн нэрлэдэг нь хүчи нь ханасан айраг хэмээн нэрийдэж байгаа хэрэг юм. Ингэж үгийн хүч, энэрги нь авиатайгаа нөхцөлдөн үгийн утгаа бүрдүүлж байдаг байна. Нөгөө талаар хүч гэдэг үгийг хам сэдвээс нь утгыг ялгаж бусад хэлэнд орчуулахгүй бол дангаар нь юуны хүч хэмээн тааж орчуулахад бэрхтэй. Гэтэл монгол бичгээр байгаа хүчү-г power, strength, хүчи-г strong, sour хэмээн шууд орчуулж болно.
Мөн лам гэхийг блама гэж хачин бичдэг хэмээн улиглах нь бий. 1557 онд Харчины Аюуш гүүшийн зохиосон галиг үсгийн ачаар төвд, самгарьд болон гадаад үгнээс орсон үгсийг үсгийн галигаар бичдэг болсон бөгөөд ингэж бичсэн үг гадаад үг гэдэг нь аяндаа харагддаг. Япон хэлний гадаад үгийг тэмдэглэдэг катагана-тай адил гэсэн үг юм. Тэгэхээр блама гэж бичсэн энэ үг төвд хэлнээс орсон үг хэмээхийг яруу тод харуулж байгаа юм. Ингэхээр Монголчууд хэлний дархлаагаа хамгаалах ажлаа аль эрт 500 гаруй жилийн өмнө эхэлсэн хэрэг байна.
1941 онд кирилл бичгийг аваад сэхээтнүүд хамгийн хойрго хандаж, далдуур эсэргүүцэн байсан боловч нам төрийн хүчтэй нударгын шаардлагаар 10 жилийн дотор сурсан бол өнөөгийн монголын сэхээтнүүд бас л монгол бичгээ сэргээх шийдвэрийг эрчимтэй эсэргүүцэж ардчилсан нийгэм гэдэг үзлийн дор, нөгөө талаас угаасаа монгол сэтгэхүйгээсээ хэт холдсон учир огт ойлгохгүйгээсээ болж өөрсөд шигээ мунхарсан олныг хөөрөгдөн дагуулж монгол бичиг сэргээх компанит ажлыг төр олон нийтийн бүхий л хэрэгсэлээр эсэргүүцэн тэмцсэн юм. Энэ нь хүн амын тогтворгүй хэсэг болох залуучуудыг уруу татаж тэдний сурах эрчийг сааруулав. Мөн нөгөөтэйгүүр Улсын их хурлын зарим гишүүд латин үсгийг албан хэрэгт хэрэглэх төсөл өргөн барих зэргээр олон нийтийн анхаарлыг ихээхэн саармагжуулсан болой. “Кирилл бичиг авах үеийн сэхээтнүүдийн эсэргүүцэл бол яруу тансаг баялаг сайхан найруулгат дэлхийд хаана ч байхгүй үндэсний бичиг үсгээ гээж орхихын эсрэг бухимдал байсан. Харин энэ цагийн сэхээтнүүдийн энэ эсэргүүцэл бол залхуурал, ухаан мунхарсаны шинж хийгээд уламжлалт соёл, зан заншил, хэл сэтгэхүйгээсээ хэрхэн холдож, бие нь монгол, ухаан нь харийнх болсныг харуулсан тод жишээ болсон юм. Нөгөө талаар хуучин биднийг бүх зүйлээр хянаж байсан улс, монголчуудын үндэсний ухамсар нэн ихээр өрнөн дэлгэрэхээс эмээсэн бодлын болгоомжилсон санаа бодол ч тэднээр дамжин хэрэгжсэн нь энэ болой. Сонгуульд ялахын тулд сонгогчдоос хамгийн их оноо авах гэж үндэсний үзлийг хуурамч хөөрөгдөж байсны илрэл бас болов” хэмээн монгол бичгийн хөдөлгөөнийхөн дүгнэж байв. 1993 онд хийсэн Албан хэргийг монгол бичгээр хөтлөн явуулах бэлтгэл ажлыг эрхлэх улсын комимссын хурлыг Монгол улсын шадар сайд асан Л.Энэбиш даргалан хийлгэж “Монгол бичиг сургах ажил үнэн чанартаа их үлбэгэр явж, төв орон нутгийн төрийн байгууллагууд жигд ажиллаж чадсангүй” гэсэн дүгнэлт хийсэн байна. Үүний дагуу 1994 оны 3-р сарын 16-нд Монгол улсын засгийн газрын Албан хэргийг монгол бичгээр хөтлөх бэлтгэл хангах ажлыг эрчимжүүлэх талаар авах зарим арга хэмжээний тухай 64 тоот тогтоол гарав. Үүнд: Төрийн яам, газар, байгууллагуудын албан хаагчдыг 1994 онд багтаан монгол бичигт сургаж, 1995 онд төрийн албан хэргийг монгол бичгээр эрхлэх түвшинд хүртэл чадваржуулах, 16-49 насны бүх хүнийг 1995-1996 онд багтаан монгол бичигт тайлах ажлыг зохион байгуулах, зохион байгуулалт захирамжлалын баримт бичгийг стандартын холбогдох байгууллагуудтай хамтран 1994 онд багтаан боловсруулах, Ерөнхий боловсролын сургуулиудын I-IV ангийн бүх хичээлийг монгол бичгээр, V-X ангиудад нийгмийн ухааны хичээлүүдийг монгол бичгээр, бусад хичээлийг кирилл үсгээр тус тус явуулж байгааг зүйтэй гэж үзэж цаашид монгол бичиг хэрэглэх явдлыг боловсролын бүх шатны сургалтад гүнзгийрүүлэх арга хэмжээ авах, бүх сонин хэвлэлийн зарим материалыг монгол бичгээр гаргах, батлагдан гарч байгаа хуулиудыг монгол кирилл бичгээр хамт хэвлэж байх, яам тусгай газрууд батлан гаргаж байгаа нийтлэг шинж чанартай эрх зүйн актуудыг монгол бичгээр бичиж харъяа байгууллагууддаа хүргэж байх, радио, телевизын хөтөлбөр, үзвэр үйлчилгээний зарлал, улс хоорондын харилцааны нот бичиг, гэрээ хэлцэл зэргийг монгол бичгээр үйлдэж байх, 1994 оноос монгол бичгээр хөтөлж эхлэх албан бичгийн төрөл, түүний жагсаалтыг энэ оны эхний хагаст багтаан баталж холбогдох газруудад хүргүүлж мөрдүүлэх, бэлтгэлийг хангах улсын комиссын нарийн бичгийн даргыг томилж ажиллуулах зэрэг заалтуудыг тус тусын хариуцсан газарт нь даалгажээ..
Гэвч 1994 оны УИХ-ын хаврын чуулганы сүүлчийн өдөр баталсан 66-р тогтоол нь мянга гаруй жилийн түүхтэй хүн төрөлхтний соёлын өвийг уламжлан суралцах үр үндсийг эрх зүйн хувьд бүрэн тасалж түүхэнд үзэгдээгүй ихээр туйлшран өмнө за гэж баталсан тангаргаасаа няцсан юм. МУ-ын Ерөнхийлөгч П.Очирбат “Монгол бичиг нь манай ард түмний мянган жилийн оюуны соёлын их өвийг, түүгээр ч зогсохгүй Энэтхэг, Төвд зэрэг дорно дахины эртний түүхт улс түмний оюуны соёлоос ч агуулан хадгалж, хойч үедээ уламжлан өвлүүлсэн монгол түмний уламжлалт соёл иргэншлийн нэгэн гол тэнхлэг мөн билээ. Монгол бичиг бол бас латин, грек, кирил, араб бичгүүдийн хамтаар, хүн төрөлхтөний зохион хэрэглэж ирсэн авианы бичгийн нэг, энэ утгаараа хүн төрөлхтөний соёлын сан хөмрөгт бидний өвөг дээдсийн оруулсан гайхамшигт хувь нэмэр, монголчууд бидний түүх, соёлын уламжлалт зүйл оюуны өв мөн”(25) хэмээн онцлон дурьдаж хоёр удаа хориг тавиад ч дийлсэнгүй. Дашрамд дурдахад Ерөнхийлөгч П.Очирбат тэр цагт өглөө 8-аас 9 цаг хүртэл нэг сар хичээллээд монгол бичиг сурсан хэмээн ард түмний монгол бичгийн багш Төрийн шагналт, МУ-ын Гавьяат багш Ш.Чоймаа хуучилж байсан бөгөөд саяхан нэг уулзахад нь “бичдэг нь байхгүй болсноос биш уншдаг нь бол байгаа шүү” хэмээсэн гэсэн билээ. Эзэн хичээвэл нэг сард сурч болдогийн жишээ энэ буюу.
“Төрийн толгойд уламжлал, зан заншил, түүх соёл, үндэсний хэлбичиг, ард түмнийхээ ахуй амьдралыг мэдэхгүй хүмүүс гарвал ямар аюултай гэдгийг яруу тод харуулав. Улсын их хурал архичинд гаргаагүй аагаа монгол бичигт гаргалаа” хэмээн тэр үеийн монгол бичгийг дэмжигч сэтгүүлчид, үндэсний бичиг үсгийг сэргээхийн төлөө хөдөлгөөнийхөн халаглан бичиж байлаа.
Гэхдээ ард түмэн, монгол бичигт элэгтэй эрдэмтэн судлаачид, залуусын сэтгэлийг тайвшруулах мөн бэлтгэл ажлыг эрчимжүүлэхийн тулд Улсын Их хурлаас уг 66-р тогтоолдоо “Уйгаржин монгол бичгийн үндэсний хөтөлбөр” боловсруулахыг Засгийн газарт даалгасан билээ. Үүний дагуу Засгийн газрын боловсруулсан “Монгол бичгийн үндэсний хөтөлбөр”-ийг 1995 оны 6 сарын 23-ны өдрийн 43-р тогтоолоор батлан гаргажсан билээ. Түүнээс хойш олон он улиран одож хоёр ч удаагийн монгол бичгийн үндэсний хөтөлбөр боловсруулж хэрэгжүүлээд, монгол бичиг гэж ярьсаар хорин жилийг үдсэн боловч бид монгол бичигтээ орж чадсангүй. Харин олон улсын хамтын ажиллагааны удаа дараагийн төсөл латин бичгийн хөтөлбөр болон зүсээ хувиргаж үргэсэн зээр шиг хулжин одсон билээ. 2005 оноос эхлэн монгол бичгийг ард нийтийн бичиг болгох шийдвэр гарна гэсэн саруул ухаант хүмүүсийн найдвар улиран одоод дахин 9 жил болох гэж байна. 1990 оноос хойш холбогдох яамны 11 тогтоол, Их хурлын 5 тогтоол, Засгийн газрын 8 тогтоол, МУ-ын Ерөнхийлөгчийн 5 орчим хориг, зарлиг гарсан боловч энэ ажил огт тасрахгүй хирнээ, үлгэн салган алдаг онон хэрэгжин, үндэсний бичиг соёлоо гэх сэтгэлгүй түшмэдүүдийн харгаагаар мартагнахын мананд уусан, за-г за биш болгодог, монголын хууль гурав хоноод мартагдахын үлгэрийг яруу тодорхой үзүүлсээр байна.
Улс орноо хөгжүүлэхэд шинжлэх ухаан техникийн дэвшил, шинэ соёл маш чухал нь мэдээж боловч уламжлалт соёл, зан заншил, бичиг үсгээ гээнэ гэдэг улс үндэстэн мөхөхийн шинж болой. Харин орхигдсоныг буюу мартагдсаныг сэргээн бий болгож шинэтэй хослох нь улс үндэстэн мандан бадрахын эхэн юм. Үүнд Изральчууд улс 1948 онд НҮБ-ын олгож өгсөн газар улс гэрээ шинээр байгуулангуутаа 1000 жил хэрэглэхгүй болж,мартагдах шахсан бичиг үсэг, хэлээ дахин сэргээсэн хөгжлийн туршлага харуулж байна. Еврейн библийн үгсийн санд 8000 болж үлдсэн байв. Судалгаанаас үзэхэд аливаа хэлний 1000 үгийн 85 хувь нь ердийн үгээр бүтдэг байна. Еврей хэлний 1000 үгийн 800 үг нь судрын үгс байсан байна. Орчин цагийн 120000 үгсийн сангийн 60000-аас илүү олон үг судрын хэлний үг байна. Үгийн хэлбэрийн хувьд шинэ үг хуучин хоёрын ялгаа мэдэгдэхгүй болсон байна. Янз бүрийн үед зохиогдсон судар номыг судлах замаар одоогийн тэдний хэрэглэж байгаа үгсийн санг бүрэлдүүлжээ. Шимона Бернфельд Еврей хэл болон бичиг үсгийн сэргээсэн тухай хэлэхдээ “Амьд ярианы хэл болно гэдэг миний бодлоор бараг бүтэшгүй зүйл байлаа. Тийм туршлага ч байгаагүй. Хагарсан савыг бүтэн болгож болдоггүйтэйн адил хөгжихөө больж мартагдсан хэлийг сэргээнэ гэдэг бол түүх, утга зохиол, шашны хэлэнд түүхэн чухал үйл явдал болсноос гадна амьд ярианы хэлгүй ард түмэнд ч үлгэр дууриалт явдал болсон юм” гэжээ. Профессор Хайм Рабин “Еврей хэлний хувьд утга зохиолын хэл хийгээд амьд ярианы хэл болно гэдэг миний хувьд үзсэн цорын ганц тохиолдол” хэмээжээ.
Соёл, зан заншил хийгээд хэл, үндэсний бичиг үсэг нь тухайн ард түмний тусгаар тогтнолын билэг тэмдэг болж байдаг. Шашин ч гэсэн ард түмний итгэл бишрэл соёл заншлын олон зүйлийг хадгалж явдгаараа тухайн ард түмний оюун санааны үнэт зүйл болж байдаг. Хэл, бичиг үсэг, соёл, шашнаас нь хүмүүсийг салгаж өөрийн сэтгэхүйд оруулна гэдэг бага хугацаа шаардах зүйл. Европжуулах олон жилийн их аяны эцэст монголоор сэтгэнэ гэдэг бол модон толгойн бодол гэж бодохдоо хүртэл бид өөрчлөгдсөн байна. Бид олон юмаа устгуулсан. 1920-31 онуудад монгол хүний генийн удмын санг хадгалагч алтан ургын удмынхан, элит давхаргынхнаа, 1932-1940 онуудад дорнын 10 ухаанд нэвтэрсэн эрдэмт гэгээн лам хуврагуудаа, монгол урчуудын ур ухаан шингэсэн уран барилгын гайхамшиг дурсгал болсон сүм хийдээ, 1941 онд монгол хэлийг олон зууны турш яруу тансагаар тээж ирсэн, улажлал, хэлний болон ард түмний түүхийг өөртөөлөн авчирсан сонгодог монгол бичгээ, 1952 оноос Монголын ард түмний дэлхийн түүхэнд бүтээсэн, хувь нэмрээ оруулсан үнэн бодит түүхээ, үндэсний ёс заншлаа, аж төрөх ёсоо, 1970-аад оноос сэтгэхүйгээ, монгол хэлээ устгуулж эхэлсэн билээ. 1970-аад оны сүүл үед Их, дээд сургуулийн монгол хэлнийхээс бусад хичээлийг орос хэлээр заалгаж, жилд хоёр удаа хатуу чанд орос хэлний шалгалт авдаг үе байсан билээ. Тэгээд аливаа төрийн ажилд орвол орос хэлгүй бол авдаггүй байсан билээ. Одоо тэр уламжлал давтагдаж англи хэлгүй бол авдаггүй үе ирж байх шиг байна. Оросчлох аян тэр хэвээр үргэлжилсэн бол бид одоо бараг монгол биш болсон байх байсан байхаа. Харин бидэнд аз таарахад өөрчлөн байгуулалт, тэгээд ардчилал хэмээх буянд өөрчлөлтийн ачаар монгол монголоороо байх хувь тавилан маань эргэж ирсэн билээ. Гэхдээ бичиг үсгийн асуудал дээр устгуулчихсан монгол биш сэтгэхүйгээр хандаад байгаа нь харамсалтай.
Бахархмаар сайхан орчин үеийн монгол залуус бас байна. Манай байрны доорхи дэлгүүрийн худалдагч намайг нэг удаа ороход багшаа танд монгол бичгийн сайн сурах бичиг байна уу хэмээн асуухад нь монгол бичиг сурах нь уу гэвэл үгүй ээ би сурах гээгүй, Америкт байдаг хүү маань сурч байгаа юм, монгол бичигтэй ном, сурах бичиг олж явуул гэсэн юм гээд Ц.Дамдинсүрэн багшийн эмхэтгэж, бүтээсэн “Зуун билийгийн дээж”, “Гэсэрийн тууж”, “Замлин Санчины намтар” зэрэг 5 ном үзүүлээд энэ болох болов уу хэмээн асууж байсан билээ. Би баярлахдаа 2 монгол бичгийн сурах бичиг аваачиж өгсөн билээ. Энэ бол монгол бичиг бол монгол хүний мах цусны тасархай, монгол хэлийг өнөд тээж явах өртөөч нь мөн гэдгийн ойлгосны илэрхийлэл юм даа.
Тухайн ард түмний сэтгэлгээ бол эх орон, эрх чөлөөт тусгаар тогтнолын баталгаа болсон түүх, хэл хийгээд хэл бичиг, зан заншил, шашин, соёл, ахуй амьдралын дэг жаяг, байгаль цаг уур, аж төрөх ёстой нягт холбоотой бүхэл бүтэн цогц байдаг. Эдгээрийг мэдэх буюу үзэж судлахгүйгээр юмыг хялбархнаар үгүйсгэн бодох нь ухаант хүний бус харин тэнэг хүний бодол болой. Олон зууны түүхтэй бичиг соёлын дурсгал болох Монгол бичиг маань хуучирч ойлгомжгүй болсондоо бус бидний ухаан мунхарч ойлгохыг хүсэхгүйдээ, ойлгож чадахгүй болсондоо байгаа билээ.
Ухаант улс үндэстэн мартагдаж мөхсөнөө сэргээж маргаашийн ирээдүй рүү түүнийхээ хамт орохоор зүтгэж явахад амьд байгаа бичиг үсгийн соёлоо ад үзэн бусдын үсгээр явна хэмээн зүтгэхийн учир байна уу, үгүй юу? Бид тавиадхан жилийн дотор эх хэлээ төрмөл хэл болгоод түүнээ төрөлх хэл гэж нэрлээд хожим түүнээ эх хэл болгох гэж үйл тамаа үзэж, эрдэнээ илжигээр худалдахын үлгэр болж байна бус уу.
Ер нь монголчууд бид үсэг бичгээ өөрсдөө орхиогүй бөгөөд Коментерн болон ЗХУКН-ын тулган шаардалтаар устгасан билээ. Октябрын хувьсгалын дараа Зөвлөлт засаг өөрийн харьяанд байгаа бусад жижиг үндэстнүүдийн дунд 1920 оноос 1940 он хүртэл явуулсан бичиг үсэг үл мэдэх явдлыг устгах, латин үсэг хэрэглүүлэх гэсэн улс төрийн бодлогыг оросоор "латинизация" хэмээн нэрлэж байв. Монголоор латинчлалт, латинчлах хөдөлгөөн гэж нэрлэхэд болох юм. Энэ хөдөлгөөн 1920-иод оны эхэнд Зөвлөлт Холбоот Улсын Азербайджанаас эхэлжээ. 1926 онд Азербайджаны Баку хотод Тюрк туургатны их хурал болсон билээ. Орост суугаа тюрк хэлтэй үндэстнүүдээс гадна Турк улсаас төлөөлөгчид ирж оролцсон байна. Энэ хуралд ярилцсан гол сэдэвийн нэг нь бичиг үсгийг латинчлах тухай байлаа. Оролцогчидын бараг ихэнх нь бичиг үсгийг латинчлах санааг дэмжсэн байна. Иймэрхүү байдлаар хурлын эцэст тюрк хэлтэй бүх хүмүүсийн бичиг үсгийг латинчлах хэрэгтэй гэдэг шийдвэр гаргажээ. Ийнхүү Латинчлал Азербайджанаас эхлээд бүх Тюрк туургатны хөдөлгөөн болон өрнөж, 1929 онд Москва түүнийг хүлээн авч улс даяар араб үсэг хэрэглэж байгаа болон бусад үсэг хэрэглэж байгаа Абхаз, Авар, Буриад, Дунган, Ингуш, Казак, Киргиз, Хятад, Халимаг, Курд, Молдав, Уйгар, Узбек, Чукча, Эвэнк, Эскимо зэрэг монгол , халимаг, буриадыг багтаасан 66 үндэстнүүдийн бичиг үсгийг латинчлахаар шийджээ. Энэ хөдөлгөөн 1930-аад он болж ирэхэд Зөвлөлт Холбоот Улст байгаа бараг бүх үндэстэнийг хамаарсан өргөн хүрээтэй бодлого болсон билээ. Латинчлах хөдөлгөөний тэр давалгаа Буриад, Халимаг, Монгол зэрэг монгол туургатанд 1928-1929 оны үед анх хүрчээ. 1931 оны 1-р сард Москвад “Монгол туургатны хэл бичгийн асуудлууд” гэдэг сэдэвтэй хурал нээгдэж Буриад, Халимаг, Монгол болон Оросын эрдэмтэд оролцож бичиг үсэг, цагаан толгой, нэр томъёог нэгтгэх асуудал ярилцжээ. Хэдийгээр А.Амар ерөнхий сайд болоод 1932 онд энэ хөдөлгөөнийг зогсоосон боловч 1940-өөд онд дахин амилж босч ирсэн юм.
1941 оны 2-р сарын 21-нд МАХН-ын Төв Хорооны Тэргүүлэгчид ба Ардын Сайд нарын Зөвлөлийн гишүүдийн хамтран хуралдсан XVII/XIII хурлаар шинэ боловсруулсан латин үсгийн төлөвлөгөөний тухай комиссын дарга Ю.Цэдэнбалын илтгэлийг сонсчээ. Хуралд бас нам, төрийн олон байгууллагын төлөөлөгчид оролцсон байна. Хурлаас гаргасан тогтоолд комиссын ирүүлсэн латин үсгийн цагаан толгойн 29 үсэг нь манай дуу авиаг тэмдэглэхэд хүрэлцэх ба тохирох тул батлахаар заагаад урт болон балархай эгшгийг тэмдэглэх зарчмыг тогтоож, зөв бичих дүрэм боловсруулж гаргахын наана 1941 оны 3-р сарын 20-оос өмнө түр дүрэм боловсруулахыг ШУХ-нд даалгажээ. Тогтоолд Ю.Цэдэнбал, Х.Чойбалсан нар гарын үсэг зуржээ. Хот, хөдөөд латин үсэг сургах их ажлыг эхлүүлэв.
Гэтэл ганцхан сарын дараа 1941 оны 3-р сарын 25-ны өдөр Намын Төв Хорооны Тэргүүлэгчид, Ардын Сайд нарын Зөвлөлийн гишүүдийн хамтарсан XV/XVIII хурал болж, латин үсгээ больж, орос /кирилл/ үсэг авах нь зүйтэй гэсэн илтгэлийг Ю.Цэдэнбал тавьж хэлэлцүүлэн батлуулжээ. Тус хурлын тогтоолд “Монгол үсгийн латинчлахад мөнхүү латин үсэгт монгол хэлэнд хэрэглэх тэмдэг дутагдалтай ба мөн хэвлэлийн талын бэрхшээл тохиолдож байна. Мөн тус орны соёл боловсролын цаашдын хөгжилт нь гагцхүү ЗХУ-ын ард түмэнтэй ахан дүүсийн холбоо байгуулж түүний бэлхэн соёлыг эзэмших замаар явах болно. Манай эрх чөлөөгөө олсон ард түмэнд чухам хэрэглэгдэх бүхий л хувьсгалын зохиол бичиг орос хэл дээр хэвлэгддэг ба монгол ард улсын бүхий л аж ахуйн салбаруудад хэрэглэгдэх үндэсний хүчнийг төлөв ЗХУ-д явуулж боловсруулдаг байна” гэж тэмдэглээд монгол бичгийг орос үсэг дээр шилжүүлэн авахыг нийтэд зарлан хэрэгжүүлэх, латин үсэг заах явдлыг зогсоох, нэг сарын дотор орос үсэг дээр үндэслэсэн монгол шинэ бичгийн эцсийн төлөвлөгөөг боловсруулж, Намын Төв Хорооны Тэргүүлэгчид, Ардын Сайд нарын Зөвлөлийн гишүүдийн хуралд оруулан батлуулахыг Ю.Цэдэнбал тэргүүтэй комисст даалгаж, латин үсгийн талаар урьд гаргасан тогтоолыг хүчингүй болгожээ. Ингэж латин үсэгт шилжих хөдөлгөөн бүрмөсөн зогсов. Латин, кирил үсэг шилжих энэ хөдөлгөөнүүд бол хэт хувьсгалт өөрчлөлтийн давалгаан ядуу буурай монгол орныг дайрч үндэсний соёл боловсролын олон сайхан зүйлийг устгахын эхэн болсон юм. Мянган жилийн түүхтэй монгол бичгээ гээж орос үсэгт орсоноор Монголын ард түмнийг бичиг үсэгтэн болгож гавьяа байгуулан ЮНЕСКО-гийн шагнал хүртэж байсан боловч хэлний соёл доройтож, монгол хэл эрлийзжих зам руу орохын эхэн болсон билээ. 1951 оноос бүх хэвлэл сонин, төрийн албан хэрэг, бүх сургалт кириллээр явж байгаа хэдий боловч хэлэндээ зохицсон хэл зүйн цэгцтэй дүрэм одоо болтол боловсроогүй байна. Дэлхий ертөнцөд өөрийн бичиг үсгийг зохион хэрэглэж байсан болон байгаа 16 улс орон байдаг байна. Үүнд: Египет, Хятад, Грек, Израил, Итали, Энэтхэг, Армени, Шри-Ланка, Араб үндэстнүүд, Монгол, Мянмар, Лаос, Камбодж, Тайланд, Япон, Солонгос улс болой. Энэ олон улс орон дундаас Монгол л бараг ганцаараа олон зууны түүхтэй өөрийн бичиг үсгээ гээчихээд бичиг үсгийн хямрал дэгдээдэг латинчлах мэтийн хөдөлгөөнийг 2003 онд дахин шүүрч авахыг завдах зэргээр гаднын хатгалгад дандаа өртөж байна. Дэлхийн хоёрдугаар дайны дараа Японы ард түмнийг латинчлах тулгалт хийхэд парламентаараа хэлэлцээд энэ асуудлыг зогсоосон билээ. Мөн 60-аад онд Солонгосын ард түмнийг латинчлах тулгалт хийхэд эртэмтэдээрээ өргөн хэлэлцүүлэг хийгээд энэ асуудлыг бас няцаасан юм. Ийнхүү Азын орнуудад болсон тулгалт манайд бас ирж асуудлыг хөндсөн боловч ухаалаг эрдэмдэд, алсын хараатай төрийн түшээдийн ачаар бичиг үсгийн гүн хямрал дахин дэгдэхээс Монголын ард түмнийг аварсан билээ.
Байгаа юмыг өөчлөн муучилж, сөнөөн устгах гэдэг туйлын хялбар хэрэг билээ. Байхгүй болсон буюу болгосон зүйлийг сэргээн бий болгох гэдэг маш хүнд хүчир бөгөөд асар их хөдөлмөр зардаг үйл явдал юм. Би Монгол хүн гэж цээж дэлдэж л байгаа бол тэр хүнийг бүхнээс илүү илэрхийлэгч хэл, бичиг соёл, зан заншил, түүх соёлоо бүхнээс илүү мэдэж, хадгалж, хамгаалагч байх ёстой юм. Энд тэнд явахад би монгол хүн гэсэн мөртлөө ганц ч монгол үг мэдэхгүй хүн тааралдахад азийнхны царай адил юм чинь хэн мэдлээ л гэж бодогдоно. Бид хэл, соёлынхоо төлөө анхаарал тавьж явахгүй бол их ч удахгүй хэдэн зууны дараа тэдэн шиг болж хичнээн ч би монгол хүн гэж цээжээ дэлдээд хэн биднийг үнэмших юм бэ? Үндэсний бичиг, яруу сайхан монгол хэлтэйгээ байсан цагт бид энэ ертөнцөд мөнхөд орших болно. Монгол бичигтэй хүний сэтгэхүй, үг яриа цэгцтэй, маш сайхан бичгийн хэлний найруулгатай байдаг нь энэ бичиг хэл, соёлоо тээж явдагийн баталгаа юм. Үндэстэн байгаа цагт үндэсний бичиг үсэг болон хэл байсаар байх болно. Нөгөөтэйгүүр Монгол хэл болоод монгол хэлний нийгмийн үүргийг дээшлүүлэхэд төр засаг олигтой анхаарахгүй, засгийн газрын бүрэлдхүүнд орж төсөв мөнгө хүртээд монгол хэлний талаар нийгмийн өмнө албан ёсны үүрэг хүлээсэн байгууллагууд юу ч хийхгүй, заримдаа сөрөг байр суурь баримталж монгол хэлний өдгөөгийн байдлыг шүүн хэлэлцсэн хүнийг ил далд элдэвлэн гутаахад хүрч байна. Дэлхийн улс орнууд бичиг үсгээ бидэн шиг яагаад засахгүй байна вэ? Учир нь хэлний нэгдэлээ, үндэстний нэгдэлээ задлахгүй устгахгүйн төлөө шүү дээ. Монгол соёлын амин зүрх бол монгол хэл, монгол бичиг нь юм. Монгол хэл мөхвөл монгол соёл мөхнө. Монгол соёл мөхвөл монгол үндэстэн мөхнө. “Төр улс үндэсний дархлаа болох монгол хэлийг хамгаалж, хөгжүүлж байхгүй бол монгол гарвал нь байсаар байтал, Монгол улс байсаар атал монголоор ярьдаг хүнгүй болох цагт монгол үндэстэн сөнөнө гэдгийг давтан хэлмээр байна.” Тийм болохоор монгол хэл бол монголын ард түмний сэтгэхүй, нийгэм, уламжлал, түүх, соёлтой шууд холбоотой амин чухал сүнс нь юм.
Хятад, Орос хоёр улсад суугаа монголчуудын хэл соёл улам бүр уруудан доройтож, эгзэгтэй байдалд орж байгаа үед Монгол улсын гүйцэтгэх үүрэг улам ихээр дээшлэх ёстой. Монгол улс нь олон зууны түүхтэй Монголын эзэнт улсын өвийг залгамжлан авсан цорын ганц улс орны хувьд бүх монгол туургатаны түүхийг хадгалан тэмдэглэж хойчийн үедээ уламжлуулах хариуцлагатай үүргийг хүлээх ёстой. Ингэх юм бол халхыг төв болгон үзэх нутгархаг үзэл нь арилж бусад улс орны монголчуудын түүхэнд гүйцэтгэсэн үүргийг бодит байдлаар нь үнэлэх боломж бүрэлдэж, хэл, соёл, түүхийн нэгдэл бий болон монгол хэл нийт монголчуудын дундын гүүр хийгээд бахархал болон цэцэглэн хөгжих болно. Буриад, Халимагт монгол бичгийг огт хэрэглэхгүй болж, Өвөрмонголчууд монголоор ярьж, монгол бичгээрээ бичиж байгаа боловч 50 жилийн дараа гэхэд тийм хүн олоход бэрх байх магадлал өндөр байна. Өвөрмонголын монгол сургалттай бага, дунд сургуулиас одоогийн байдлаар гарын 5 хуруунд багтахаар болж үлдсэн бөгөөд өвөрмонголчууд хятад сургалт руу хушуурч байна хэмээн нэг өвөрмонгол шавь маань халаглан хэлж байсан билээ. Тэгээд ч нийгмийн орчин нь орос болон хятад хэлтэй байхыг аяндаа шаардаж, том гүрний доторхи жижиг хэлийг уусгах харгис орчин аяндаа бий болж байна. Тэгэхээр хэлний дархлаагаа авч явдаг монгол бичгийг ирээдүй хойч үедээ хүргэх, мөнхөд өртөөлөн авч явах үүрэг гагцхан тусгаар тогтносон Монгол улсын иргэд бидэнд л зөвхөн ноогдож байгаа юм. Тэгэхгүй энэ чигээрээ кирил бичигтэй яваад байвал 100 жилийн дараа кирилээр бичсэн олон хөшөө дурсгалыг хараад манай бичгээр бичсэн байна, манай нутаг биш үү хэмээн оросууд хэлж магадгүй л юм. Хэдэн жилийн өмнө Туркийн ерөнхий сайд манай улсад айлчилж, Архангай аймгийн Хашаат сумын нутагт байх Түрэгийн Билгээ хааны бичигт хөшөөг үзээд “Манай өвөг дээдсийн хэрэглэж байсан руни бичгээр бичсэн байна. Манай өвөг дээдсийн юм болохоор бидэнд өгчих” хэмээн шалж байснаас дээрх санаа үүдсэн билээ.
Бид өнгөрсөн үеэ гар буугаар буудваас ирээдүй үе маань биднийг үхэр буугаар буудах болно. Шудрага журамт монгол хүн болж төрсөний хувьд бид бүхэн за гэж хэлсэн бол за-гаар ажил хэргээ дуусгаж, энэ үг бол тангараг юм шүү гэдгийг ямагт санаж явууштай байна.
Монголын “за”тангараг болой
Монголчууд аливаа зүйлийг зөвшөөрөх, биелүүлэхээ амлахдаа за гэж хэлдэг. Тийм болохоор л амласныхаа дагуу заавал хийж гүйцэтгэнэ хэмээх утгыг илтгэх “за гэвэл ёогүй”, юм хийхдээ эргэлздэг, хариулт өгч чаддаггүй, бөөрөнхий хүнийг илтгэх “за ч үгүй ёо ч үгүй” хэмээх хэлцүүд гарсан байна. Нэрт эрдэмтэн академич Б.Ринчин нэгэн цагт “Монголын за андагар буй за” хэмээх өгүүлэл бичиж байсан билээ. Хэдийгээр энэ өгүүлэл хэлний орчуулгын талаар боловч орчуулна хэмээн за гэж хэлсэн бол тэр ёсоор зөв сайхнаар орчуулж тангаргаа биелүүл хэмээсэн утгатай өгүүлэл юм. Андагар хэмээх нь андгай, тангараг хэмээсэн утгатай үг бөгөөд тэгвэл за хэмээх нь тангараг хэмээсэн утгыг илтгэн байгаа хэрэг юм. Эх орноо хамгаалах эр цэргийн алба хаахдаа бид тангараг өргөдөг. Хүн ардынхаа эрүүл энхийн манаанд сурсан эрдэмээ зориулахдаа эмч нар тангараг өргөдөг. Улсын их хуралд сонгогдогсод гишүүн болж төрийн эрх барилцах болохоороо эх орон, ард түмнийхээ сайн сайхны төлөө оюун ухаан, эрдэм мэдлэг, хүч авьяасаа бүрэн зориулж дандаа за гэж хэлнэ хэмээн тэд тангараг өргөдөг. Мөн тэд сонгуульд өрсөлдөж байхдаа дандаа за гэж хэлсээр гарч ирдэг. Тэгэхлээр тангараг өргөсөн хүн гэдэг бол дандаа за хэмээн хэлж тэр хэлсэнээ биелүүлж байх ёстой гэсэн үг байна. Гэвч монгол үндэстэн, монголын ард түмний эрх ашгаас нүүр буруулсан за-г за биш болгосон нэгэн үйлдэл одоогоос 19 жилийн өмнө болсон билээ. Энэ нь 1994 оны УИХ-ын хаврын чуулганы сүүлчийн өдөр баталсан 66-р тогтоол юм.
1991 онд олон нийтийн эрчимтэй хөдөлгөөн, монголын эх оронч дэвшилт сэхээтнүүдийн чармайлт зүтгэлээр албан хэргийг 1994 оноос монгол бичгээр хөтлөн явуулах 36-р тогтоолыг Улсын бага хурлын ухаалаг эрхэм гишүүд гаргасан билээ. Үүний дагуу БНМАУ-ын засгийн газар 1991 оны 6-р сарын 21-ны өдөр “БНМАУ-д албан хэргийг монгол бичгээр хөтлөн явуулах бэлтгэлийг хангах тухай” 186-р тогтоол гаргав. 1992-1993 онд монгол бичгийн сургалтын талаар албан даалгавар гаргасан байна. Эдгээр тогтоолыг биелүүлэхэд чиглэсэн ажил бүх аймаг, хот, суманд өрнөж, орон нутагт монгол бичгийн сургалт явуулах, албан хэргийг монгол бичгээр хөтлөх бэлтгэл хангах асуудлаар аймаг, хот, сумын засаг даргын тамгын газраас тогтоол шийдвэр гаргаж, комисс байгуулж, орон нутгийн сургууль, боловсролын байгууллагын хүчинд тулгуурлан нэлээд ажил өрнүүлж эхэлжээ. Олон аймагт монгол бичгийн сургалтын төв байгуулагджээ. 1990-1994 оныг хүртэлх 4 жилийн дотор Улсын хэмжээгээр бүрэн бус мэдээгээр, 6 мянга орчим хүнд монгол бичгийн бичээч, монгол албан бичиг хэргийн эрхлэгч, эх зохиогч мэргэжил эзэмшүүлэн, олон мянган багшийн мэргэжлийг дээшлүүлжээ. Мөн, 30 гаруй төрлийн номыг 200 мянган хувь хэвлүүлж, монгол бичгээр 4 сонин тогтмол гарч, нэлээд хэдэн сонин монгол бичгийн булан нээжээ. Түүнчлэн, манай их, дээд сургуулиудад монгол бичгийг тусгай хөтөлбөрөөр зааж эхэлсэн ба насанд хүрэгчдийн 62,2 хувь нь ямар нэг хугацааны сургалтанд хамрагджээ. Бас ерөнхий боловсролын сургуулийн 1-3 дугаар ангийн 200 мянга гаруй сурагч монгол бичгээрээ хичээллэдэг болж, тэдэнд хичээл заадаг олон мянган багш бэлтгэгджээ. Үүний хамтаар аж ахуйн байгууллагуудын шугамаар 2 мянга орчим монгол бичгийн машин гадаадаас авч, Япон Улсад 60 мянган ширхэг цагаан толгой, 30 мянган ширхэг толь бичиг хэвлүүлсний дээр БНСУ 200 мянган америк долларын үнэ бүхий ном, сурах бичиг, гарын авлага хэвлүүлж, олон арван хувилагч машин бэлэглэсэн байна. Тайваниас 200 мянган ширхэг монгол бичгийн ном, сурах бичиг хэвлүүлж ирүүлсэн бөгөөд цаашид ч туслахаар болоод байв. Японы Шаохакү нийгэмлэг 6500 америк долларын үнэтэй ном хэвлүүлж ирүүлсэн ба ЮНЕСКО-гоос монгол бичгийг компьютержүүлэх асуудлаар Олон улсын семинар хийхэд бүх зардлыг гарган зохион байгуулж, монгол бичгийн хэвлэлийн техник, технологи авахад зориулан 22 мянган америк долларын тусламж үзүүлсэн ба Японы Засгийн газраас монгол, орос, латин гурван бичгийн 1000 ширхэг цахим бичвэр /компьютер/ тусламж болгон илгээжээ. Энэ бүхнийг мөнгөөр илэрхийлбэл, хэдэн зуун саяар үнэлэгдэх атал үндсэндээ Монгол Улсын төсвөөс хөрөнгө гаргалгүйгээр, дэлхийн соёлт хүмүүсийн тусламжаар монгол бичиг сэргэх ажил ихээхэн өөдрөг урагштай явж байсан юм.
Засгийн газрын тогтоолын дагуу болон нэрт сэтгүүлч Т.Галдангийн санаачлагаар монгол улсад цор ганц “Хүмүүн бичиг” хэмээх сониныг МОНЦАМЭ агентлагийн Ерөнхий захирал Ч.Эрдэнийн 66 тоот тушаалаар уг агентлагийн харьяанд байгуулснаас хойш одоо хүртэл тасралтгүй хэвлэгдсээр байна. Гэвч 1993 оноос сургалтын эрч нь саарч эхэлсэн байна. Хамгийн түрүүнд монгол бичгээр сургалт явуулж байгаа сурагчдын эцэг, эх, тэд нарт зааж байгаа багш нараас эсэргүүцэл гарч эхэллээ. Монгол бичгээ байтугай эх түүхээ мэдэхгүй европжсон соёлт залуу эцэг эхчүүд хүүхдэдээ тусалж чадахгүйн бухимдал, үсэг нүдлүүлэх хялбар аргад дасаж сурсан, үеийн аргаар сургадаг уламжлалт аргыг мэдэхгүй багш нарын залхуурал нэгдэн нийлж монгол бичгийг муучлахын эхийг тавив. Үүнийг уухайн тас шүүрэн авч Монголын ардчилсан хүчний болон тэр үеийн МАХН-ын сонинууд монгол бичгийг сэргээхийн эсрэг компани дэгдээж дөчөөд оныг давтаж эхэлсэн юм. Энэ тухай “Ил товчоо” сонинд Чех улсын монголч эрдэмтэн Давид Лукаш “Одоогийн монголын сэхээтнүүд түүний дотор оппозиц хүчний сэхээтнүүдийн олонх нь орос дунд сургуулиар дамжиж, ЗХУ агсанд дээд боловсрол олсон, коммунист номенклатурын хүүхдүүд мөн нь нууц биш. Тэд нэгэнт эх хэл, эх соёлоосоо бүрэн таслагдсан учраас дуудлага бичлэгийн зарим зөрөөтэй /англи, франц шиг их дөрөөтэй биш/ болсон монгол бичгийг сурахаас үнэнхүү бэрхшээж монгол бичгээ сэргээх байтугай харахыг ч хүсэхгүй байна. Монгол бичгийн эсрэг тэдний дэгдээж байгаа компанийг Сталин, Чойбалсангийн ачаар эрдмийн өндөр зэрэгтэй болж авсан хуучинсаг үзэлтэй зарим хүн өдөөн дэвэргэж, засгийн эрхийг баригч коммунист МАХН чимээгүйхэн сахал дотроо битүү инээмсэглэн харж байна” хэмээн бичиж байв.
Одоогийн бидний шимтэн сураад байгаа англи хэлний үгсийн сангийн 76 хувь нь
дуудлага бичлэг зөрүүтэй байдаг бол монгол бичгийн хэл болон орчин цагийн монгол хэлний үгсийн сангийн 30 хүрэхгүй хувь нь дуудлага бичлэг зөрүүтэй байдаг болой. Тэгээд нэг үгийг олон янзаар бичдэг хэмээн шүүмжилдэг. Энэ нь тэр үгийнхээ утга энергийг хадгалж байдаг. Одоогийн бидний бичиж байгаа “ХҮЧ” гэдэг үгийг монгол бичгээр “ХҮЧҮ”, “ХҮЧИ” хэмээн хоёр янзаар бичдэг. Эхний “хүчү” бол аливаа зүйлд их хүч гаргах, нийтээр нэгдэж юм өргөх, морио давирах зэрэгт бид “чү” хэмээн ухайлж юмыг амархан өргөх буюу морь хүчтэй хурдан давхихад нөлөөлдөг. Харин дараагийн “хүчи” бол айраг цагааны исэлтийн хүчийг харуулдаг үг бөгөөд исч байгаа айраг цагаа аяндаа “чи”, “чи” хэмээн дуугарч байдаг бөгөөд ингэж хүч ханаж, исч гүйцсэн айргийг бид “чимчигнэсэн” айраг хэмээн нэрлэдэг нь хүчи нь ханасан айраг хэмээн нэрийдэж байгаа хэрэг юм. Ингэж үгийн хүч, энэрги нь авиатайгаа нөхцөлдөн үгийн утгаа бүрдүүлж байдаг байна. Нөгөө талаар хүч гэдэг үгийг хам сэдвээс нь утгыг ялгаж бусад хэлэнд орчуулахгүй бол дангаар нь юуны хүч хэмээн тааж орчуулахад бэрхтэй. Гэтэл монгол бичгээр байгаа хүчү-г power, strength, хүчи-г strong, sour хэмээн шууд орчуулж болно.
Мөн лам гэхийг блама гэж хачин бичдэг хэмээн улиглах нь бий. 1557 онд Харчины Аюуш гүүшийн зохиосон галиг үсгийн ачаар төвд, самгарьд болон гадаад үгнээс орсон үгсийг үсгийн галигаар бичдэг болсон бөгөөд ингэж бичсэн үг гадаад үг гэдэг нь аяндаа харагддаг. Япон хэлний гадаад үгийг тэмдэглэдэг катагана-тай адил гэсэн үг юм. Тэгэхээр блама гэж бичсэн энэ үг төвд хэлнээс орсон үг хэмээхийг яруу тод харуулж байгаа юм. Ингэхээр Монголчууд хэлний дархлаагаа хамгаалах ажлаа аль эрт 500 гаруй жилийн өмнө эхэлсэн хэрэг байна.
1941 онд кирилл бичгийг аваад сэхээтнүүд хамгийн хойрго хандаж, далдуур эсэргүүцэн байсан боловч нам төрийн хүчтэй нударгын шаардлагаар 10 жилийн дотор сурсан бол өнөөгийн монголын сэхээтнүүд бас л монгол бичгээ сэргээх шийдвэрийг эрчимтэй эсэргүүцэж ардчилсан нийгэм гэдэг үзлийн дор, нөгөө талаас угаасаа монгол сэтгэхүйгээсээ хэт холдсон учир огт ойлгохгүйгээсээ болж өөрсөд шигээ мунхарсан олныг хөөрөгдөн дагуулж монгол бичиг сэргээх компанит ажлыг төр олон нийтийн бүхий л хэрэгсэлээр эсэргүүцэн тэмцсэн юм. Энэ нь хүн амын тогтворгүй хэсэг болох залуучуудыг уруу татаж тэдний сурах эрчийг сааруулав. Мөн нөгөөтэйгүүр Улсын их хурлын зарим гишүүд латин үсгийг албан хэрэгт хэрэглэх төсөл өргөн барих зэргээр олон нийтийн анхаарлыг ихээхэн саармагжуулсан болой. “Кирилл бичиг авах үеийн сэхээтнүүдийн эсэргүүцэл бол яруу тансаг баялаг сайхан найруулгат дэлхийд хаана ч байхгүй үндэсний бичиг үсгээ гээж орхихын эсрэг бухимдал байсан. Харин энэ цагийн сэхээтнүүдийн энэ эсэргүүцэл бол залхуурал, ухаан мунхарсаны шинж хийгээд уламжлалт соёл, зан заншил, хэл сэтгэхүйгээсээ хэрхэн холдож, бие нь монгол, ухаан нь харийнх болсныг харуулсан тод жишээ болсон юм. Нөгөө талаар хуучин биднийг бүх зүйлээр хянаж байсан улс, монголчуудын үндэсний ухамсар нэн ихээр өрнөн дэлгэрэхээс эмээсэн бодлын болгоомжилсон санаа бодол ч тэднээр дамжин хэрэгжсэн нь энэ болой. Сонгуульд ялахын тулд сонгогчдоос хамгийн их оноо авах гэж үндэсний үзлийг хуурамч хөөрөгдөж байсны илрэл бас болов” хэмээн монгол бичгийн хөдөлгөөнийхөн дүгнэж байв. 1993 онд хийсэн Албан хэргийг монгол бичгээр хөтлөн явуулах бэлтгэл ажлыг эрхлэх улсын комимссын хурлыг Монгол улсын шадар сайд асан Л.Энэбиш даргалан хийлгэж “Монгол бичиг сургах ажил үнэн чанартаа их үлбэгэр явж, төв орон нутгийн төрийн байгууллагууд жигд ажиллаж чадсангүй” гэсэн дүгнэлт хийсэн байна. Үүний дагуу 1994 оны 3-р сарын 16-нд Монгол улсын засгийн газрын Албан хэргийг монгол бичгээр хөтлөх бэлтгэл хангах ажлыг эрчимжүүлэх талаар авах зарим арга хэмжээний тухай 64 тоот тогтоол гарав. Үүнд: Төрийн яам, газар, байгууллагуудын албан хаагчдыг 1994 онд багтаан монгол бичигт сургаж, 1995 онд төрийн албан хэргийг монгол бичгээр эрхлэх түвшинд хүртэл чадваржуулах, 16-49 насны бүх хүнийг 1995-1996 онд багтаан монгол бичигт тайлах ажлыг зохион байгуулах, зохион байгуулалт захирамжлалын баримт бичгийг стандартын холбогдох байгууллагуудтай хамтран 1994 онд багтаан боловсруулах, Ерөнхий боловсролын сургуулиудын I-IV ангийн бүх хичээлийг монгол бичгээр, V-X ангиудад нийгмийн ухааны хичээлүүдийг монгол бичгээр, бусад хичээлийг кирилл үсгээр тус тус явуулж байгааг зүйтэй гэж үзэж цаашид монгол бичиг хэрэглэх явдлыг боловсролын бүх шатны сургалтад гүнзгийрүүлэх арга хэмжээ авах, бүх сонин хэвлэлийн зарим материалыг монгол бичгээр гаргах, батлагдан гарч байгаа хуулиудыг монгол кирилл бичгээр хамт хэвлэж байх, яам тусгай газрууд батлан гаргаж байгаа нийтлэг шинж чанартай эрх зүйн актуудыг монгол бичгээр бичиж харъяа байгууллагууддаа хүргэж байх, радио, телевизын хөтөлбөр, үзвэр үйлчилгээний зарлал, улс хоорондын харилцааны нот бичиг, гэрээ хэлцэл зэргийг монгол бичгээр үйлдэж байх, 1994 оноос монгол бичгээр хөтөлж эхлэх албан бичгийн төрөл, түүний жагсаалтыг энэ оны эхний хагаст багтаан баталж холбогдох газруудад хүргүүлж мөрдүүлэх, бэлтгэлийг хангах улсын комиссын нарийн бичгийн даргыг томилж ажиллуулах зэрэг заалтуудыг тус тусын хариуцсан газарт нь даалгажээ..
Гэвч 1994 оны УИХ-ын хаврын чуулганы сүүлчийн өдөр баталсан 66-р тогтоол нь мянга гаруй жилийн түүхтэй хүн төрөлхтний соёлын өвийг уламжлан суралцах үр үндсийг эрх зүйн хувьд бүрэн тасалж түүхэнд үзэгдээгүй ихээр туйлшран өмнө за гэж баталсан тангаргаасаа няцсан юм. МУ-ын Ерөнхийлөгч П.Очирбат “Монгол бичиг нь манай ард түмний мянган жилийн оюуны соёлын их өвийг, түүгээр ч зогсохгүй Энэтхэг, Төвд зэрэг дорно дахины эртний түүхт улс түмний оюуны соёлоос ч агуулан хадгалж, хойч үедээ уламжлан өвлүүлсэн монгол түмний уламжлалт соёл иргэншлийн нэгэн гол тэнхлэг мөн билээ. Монгол бичиг бол бас латин, грек, кирил, араб бичгүүдийн хамтаар, хүн төрөлхтөний зохион хэрэглэж ирсэн авианы бичгийн нэг, энэ утгаараа хүн төрөлхтөний соёлын сан хөмрөгт бидний өвөг дээдсийн оруулсан гайхамшигт хувь нэмэр, монголчууд бидний түүх, соёлын уламжлалт зүйл оюуны өв мөн”(25) хэмээн онцлон дурьдаж хоёр удаа хориг тавиад ч дийлсэнгүй. Дашрамд дурдахад Ерөнхийлөгч П.Очирбат тэр цагт өглөө 8-аас 9 цаг хүртэл нэг сар хичээллээд монгол бичиг сурсан хэмээн ард түмний монгол бичгийн багш Төрийн шагналт, МУ-ын Гавьяат багш Ш.Чоймаа хуучилж байсан бөгөөд саяхан нэг уулзахад нь “бичдэг нь байхгүй болсноос биш уншдаг нь бол байгаа шүү” хэмээсэн гэсэн билээ. Эзэн хичээвэл нэг сард сурч болдогийн жишээ энэ буюу.
“Төрийн толгойд уламжлал, зан заншил, түүх соёл, үндэсний хэлбичиг, ард түмнийхээ ахуй амьдралыг мэдэхгүй хүмүүс гарвал ямар аюултай гэдгийг яруу тод харуулав. Улсын их хурал архичинд гаргаагүй аагаа монгол бичигт гаргалаа” хэмээн тэр үеийн монгол бичгийг дэмжигч сэтгүүлчид, үндэсний бичиг үсгийг сэргээхийн төлөө хөдөлгөөнийхөн халаглан бичиж байлаа.
Гэхдээ ард түмэн, монгол бичигт элэгтэй эрдэмтэн судлаачид, залуусын сэтгэлийг тайвшруулах мөн бэлтгэл ажлыг эрчимжүүлэхийн тулд Улсын Их хурлаас уг 66-р тогтоолдоо “Уйгаржин монгол бичгийн үндэсний хөтөлбөр” боловсруулахыг Засгийн газарт даалгасан билээ. Үүний дагуу Засгийн газрын боловсруулсан “Монгол бичгийн үндэсний хөтөлбөр”-ийг 1995 оны 6 сарын 23-ны өдрийн 43-р тогтоолоор батлан гаргажсан билээ. Түүнээс хойш олон он улиран одож хоёр ч удаагийн монгол бичгийн үндэсний хөтөлбөр боловсруулж хэрэгжүүлээд, монгол бичиг гэж ярьсаар хорин жилийг үдсэн боловч бид монгол бичигтээ орж чадсангүй. Харин олон улсын хамтын ажиллагааны удаа дараагийн төсөл латин бичгийн хөтөлбөр болон зүсээ хувиргаж үргэсэн зээр шиг хулжин одсон билээ. 2005 оноос эхлэн монгол бичгийг ард нийтийн бичиг болгох шийдвэр гарна гэсэн саруул ухаант хүмүүсийн найдвар улиран одоод дахин 9 жил болох гэж байна. 1990 оноос хойш холбогдох яамны 11 тогтоол, Их хурлын 5 тогтоол, Засгийн газрын 8 тогтоол, МУ-ын Ерөнхийлөгчийн 5 орчим хориг, зарлиг гарсан боловч энэ ажил огт тасрахгүй хирнээ, үлгэн салган алдаг онон хэрэгжин, үндэсний бичиг соёлоо гэх сэтгэлгүй түшмэдүүдийн харгаагаар мартагнахын мананд уусан, за-г за биш болгодог, монголын хууль гурав хоноод мартагдахын үлгэрийг яруу тодорхой үзүүлсээр байна.
Улс орноо хөгжүүлэхэд шинжлэх ухаан техникийн дэвшил, шинэ соёл маш чухал нь мэдээж боловч уламжлалт соёл, зан заншил, бичиг үсгээ гээнэ гэдэг улс үндэстэн мөхөхийн шинж болой. Харин орхигдсоныг буюу мартагдсаныг сэргээн бий болгож шинэтэй хослох нь улс үндэстэн мандан бадрахын эхэн юм. Үүнд Изральчууд улс 1948 онд НҮБ-ын олгож өгсөн газар улс гэрээ шинээр байгуулангуутаа 1000 жил хэрэглэхгүй болж,мартагдах шахсан бичиг үсэг, хэлээ дахин сэргээсэн хөгжлийн туршлага харуулж байна. Еврейн библийн үгсийн санд 8000 болж үлдсэн байв. Судалгаанаас үзэхэд аливаа хэлний 1000 үгийн 85 хувь нь ердийн үгээр бүтдэг байна. Еврей хэлний 1000 үгийн 800 үг нь судрын үгс байсан байна. Орчин цагийн 120000 үгсийн сангийн 60000-аас илүү олон үг судрын хэлний үг байна. Үгийн хэлбэрийн хувьд шинэ үг хуучин хоёрын ялгаа мэдэгдэхгүй болсон байна. Янз бүрийн үед зохиогдсон судар номыг судлах замаар одоогийн тэдний хэрэглэж байгаа үгсийн санг бүрэлдүүлжээ. Шимона Бернфельд Еврей хэл болон бичиг үсгийн сэргээсэн тухай хэлэхдээ “Амьд ярианы хэл болно гэдэг миний бодлоор бараг бүтэшгүй зүйл байлаа. Тийм туршлага ч байгаагүй. Хагарсан савыг бүтэн болгож болдоггүйтэйн адил хөгжихөө больж мартагдсан хэлийг сэргээнэ гэдэг бол түүх, утга зохиол, шашны хэлэнд түүхэн чухал үйл явдал болсноос гадна амьд ярианы хэлгүй ард түмэнд ч үлгэр дууриалт явдал болсон юм” гэжээ. Профессор Хайм Рабин “Еврей хэлний хувьд утга зохиолын хэл хийгээд амьд ярианы хэл болно гэдэг миний хувьд үзсэн цорын ганц тохиолдол” хэмээжээ.
Соёл, зан заншил хийгээд хэл, үндэсний бичиг үсэг нь тухайн ард түмний тусгаар тогтнолын билэг тэмдэг болж байдаг. Шашин ч гэсэн ард түмний итгэл бишрэл соёл заншлын олон зүйлийг хадгалж явдгаараа тухайн ард түмний оюун санааны үнэт зүйл болж байдаг. Хэл, бичиг үсэг, соёл, шашнаас нь хүмүүсийг салгаж өөрийн сэтгэхүйд оруулна гэдэг бага хугацаа шаардах зүйл. Европжуулах олон жилийн их аяны эцэст монголоор сэтгэнэ гэдэг бол модон толгойн бодол гэж бодохдоо хүртэл бид өөрчлөгдсөн байна. Бид олон юмаа устгуулсан. 1920-31 онуудад монгол хүний генийн удмын санг хадгалагч алтан ургын удмынхан, элит давхаргынхнаа, 1932-1940 онуудад дорнын 10 ухаанд нэвтэрсэн эрдэмт гэгээн лам хуврагуудаа, монгол урчуудын ур ухаан шингэсэн уран барилгын гайхамшиг дурсгал болсон сүм хийдээ, 1941 онд монгол хэлийг олон зууны турш яруу тансагаар тээж ирсэн, улажлал, хэлний болон ард түмний түүхийг өөртөөлөн авчирсан сонгодог монгол бичгээ, 1952 оноос Монголын ард түмний дэлхийн түүхэнд бүтээсэн, хувь нэмрээ оруулсан үнэн бодит түүхээ, үндэсний ёс заншлаа, аж төрөх ёсоо, 1970-аад оноос сэтгэхүйгээ, монгол хэлээ устгуулж эхэлсэн билээ. 1970-аад оны сүүл үед Их, дээд сургуулийн монгол хэлнийхээс бусад хичээлийг орос хэлээр заалгаж, жилд хоёр удаа хатуу чанд орос хэлний шалгалт авдаг үе байсан билээ. Тэгээд аливаа төрийн ажилд орвол орос хэлгүй бол авдаггүй байсан билээ. Одоо тэр уламжлал давтагдаж англи хэлгүй бол авдаггүй үе ирж байх шиг байна. Оросчлох аян тэр хэвээр үргэлжилсэн бол бид одоо бараг монгол биш болсон байх байсан байхаа. Харин бидэнд аз таарахад өөрчлөн байгуулалт, тэгээд ардчилал хэмээх буянд өөрчлөлтийн ачаар монгол монголоороо байх хувь тавилан маань эргэж ирсэн билээ. Гэхдээ бичиг үсгийн асуудал дээр устгуулчихсан монгол биш сэтгэхүйгээр хандаад байгаа нь харамсалтай.
Бахархмаар сайхан орчин үеийн монгол залуус бас байна. Манай байрны доорхи дэлгүүрийн худалдагч намайг нэг удаа ороход багшаа танд монгол бичгийн сайн сурах бичиг байна уу хэмээн асуухад нь монгол бичиг сурах нь уу гэвэл үгүй ээ би сурах гээгүй, Америкт байдаг хүү маань сурч байгаа юм, монгол бичигтэй ном, сурах бичиг олж явуул гэсэн юм гээд Ц.Дамдинсүрэн багшийн эмхэтгэж, бүтээсэн “Зуун билийгийн дээж”, “Гэсэрийн тууж”, “Замлин Санчины намтар” зэрэг 5 ном үзүүлээд энэ болох болов уу хэмээн асууж байсан билээ. Би баярлахдаа 2 монгол бичгийн сурах бичиг аваачиж өгсөн билээ. Энэ бол монгол бичиг бол монгол хүний мах цусны тасархай, монгол хэлийг өнөд тээж явах өртөөч нь мөн гэдгийн ойлгосны илэрхийлэл юм даа.
Тухайн ард түмний сэтгэлгээ бол эх орон, эрх чөлөөт тусгаар тогтнолын баталгаа болсон түүх, хэл хийгээд хэл бичиг, зан заншил, шашин, соёл, ахуй амьдралын дэг жаяг, байгаль цаг уур, аж төрөх ёстой нягт холбоотой бүхэл бүтэн цогц байдаг. Эдгээрийг мэдэх буюу үзэж судлахгүйгээр юмыг хялбархнаар үгүйсгэн бодох нь ухаант хүний бус харин тэнэг хүний бодол болой. Олон зууны түүхтэй бичиг соёлын дурсгал болох Монгол бичиг маань хуучирч ойлгомжгүй болсондоо бус бидний ухаан мунхарч ойлгохыг хүсэхгүйдээ, ойлгож чадахгүй болсондоо байгаа билээ.
Ухаант улс үндэстэн мартагдаж мөхсөнөө сэргээж маргаашийн ирээдүй рүү түүнийхээ хамт орохоор зүтгэж явахад амьд байгаа бичиг үсгийн соёлоо ад үзэн бусдын үсгээр явна хэмээн зүтгэхийн учир байна уу, үгүй юу? Бид тавиадхан жилийн дотор эх хэлээ төрмөл хэл болгоод түүнээ төрөлх хэл гэж нэрлээд хожим түүнээ эх хэл болгох гэж үйл тамаа үзэж, эрдэнээ илжигээр худалдахын үлгэр болж байна бус уу.
Ер нь монголчууд бид үсэг бичгээ өөрсдөө орхиогүй бөгөөд Коментерн болон ЗХУКН-ын тулган шаардалтаар устгасан билээ. Октябрын хувьсгалын дараа Зөвлөлт засаг өөрийн харьяанд байгаа бусад жижиг үндэстнүүдийн дунд 1920 оноос 1940 он хүртэл явуулсан бичиг үсэг үл мэдэх явдлыг устгах, латин үсэг хэрэглүүлэх гэсэн улс төрийн бодлогыг оросоор "латинизация" хэмээн нэрлэж байв. Монголоор латинчлалт, латинчлах хөдөлгөөн гэж нэрлэхэд болох юм. Энэ хөдөлгөөн 1920-иод оны эхэнд Зөвлөлт Холбоот Улсын Азербайджанаас эхэлжээ. 1926 онд Азербайджаны Баку хотод Тюрк туургатны их хурал болсон билээ. Орост суугаа тюрк хэлтэй үндэстнүүдээс гадна Турк улсаас төлөөлөгчид ирж оролцсон байна. Энэ хуралд ярилцсан гол сэдэвийн нэг нь бичиг үсгийг латинчлах тухай байлаа. Оролцогчидын бараг ихэнх нь бичиг үсгийг латинчлах санааг дэмжсэн байна. Иймэрхүү байдлаар хурлын эцэст тюрк хэлтэй бүх хүмүүсийн бичиг үсгийг латинчлах хэрэгтэй гэдэг шийдвэр гаргажээ. Ийнхүү Латинчлал Азербайджанаас эхлээд бүх Тюрк туургатны хөдөлгөөн болон өрнөж, 1929 онд Москва түүнийг хүлээн авч улс даяар араб үсэг хэрэглэж байгаа болон бусад үсэг хэрэглэж байгаа Абхаз, Авар, Буриад, Дунган, Ингуш, Казак, Киргиз, Хятад, Халимаг, Курд, Молдав, Уйгар, Узбек, Чукча, Эвэнк, Эскимо зэрэг монгол , халимаг, буриадыг багтаасан 66 үндэстнүүдийн бичиг үсгийг латинчлахаар шийджээ. Энэ хөдөлгөөн 1930-аад он болж ирэхэд Зөвлөлт Холбоот Улст байгаа бараг бүх үндэстэнийг хамаарсан өргөн хүрээтэй бодлого болсон билээ. Латинчлах хөдөлгөөний тэр давалгаа Буриад, Халимаг, Монгол зэрэг монгол туургатанд 1928-1929 оны үед анх хүрчээ. 1931 оны 1-р сард Москвад “Монгол туургатны хэл бичгийн асуудлууд” гэдэг сэдэвтэй хурал нээгдэж Буриад, Халимаг, Монгол болон Оросын эрдэмтэд оролцож бичиг үсэг, цагаан толгой, нэр томъёог нэгтгэх асуудал ярилцжээ. Хэдийгээр А.Амар ерөнхий сайд болоод 1932 онд энэ хөдөлгөөнийг зогсоосон боловч 1940-өөд онд дахин амилж босч ирсэн юм.
1941 оны 2-р сарын 21-нд МАХН-ын Төв Хорооны Тэргүүлэгчид ба Ардын Сайд нарын Зөвлөлийн гишүүдийн хамтран хуралдсан XVII/XIII хурлаар шинэ боловсруулсан латин үсгийн төлөвлөгөөний тухай комиссын дарга Ю.Цэдэнбалын илтгэлийг сонсчээ. Хуралд бас нам, төрийн олон байгууллагын төлөөлөгчид оролцсон байна. Хурлаас гаргасан тогтоолд комиссын ирүүлсэн латин үсгийн цагаан толгойн 29 үсэг нь манай дуу авиаг тэмдэглэхэд хүрэлцэх ба тохирох тул батлахаар заагаад урт болон балархай эгшгийг тэмдэглэх зарчмыг тогтоож, зөв бичих дүрэм боловсруулж гаргахын наана 1941 оны 3-р сарын 20-оос өмнө түр дүрэм боловсруулахыг ШУХ-нд даалгажээ. Тогтоолд Ю.Цэдэнбал, Х.Чойбалсан нар гарын үсэг зуржээ. Хот, хөдөөд латин үсэг сургах их ажлыг эхлүүлэв.
Гэтэл ганцхан сарын дараа 1941 оны 3-р сарын 25-ны өдөр Намын Төв Хорооны Тэргүүлэгчид, Ардын Сайд нарын Зөвлөлийн гишүүдийн хамтарсан XV/XVIII хурал болж, латин үсгээ больж, орос /кирилл/ үсэг авах нь зүйтэй гэсэн илтгэлийг Ю.Цэдэнбал тавьж хэлэлцүүлэн батлуулжээ. Тус хурлын тогтоолд “Монгол үсгийн латинчлахад мөнхүү латин үсэгт монгол хэлэнд хэрэглэх тэмдэг дутагдалтай ба мөн хэвлэлийн талын бэрхшээл тохиолдож байна. Мөн тус орны соёл боловсролын цаашдын хөгжилт нь гагцхүү ЗХУ-ын ард түмэнтэй ахан дүүсийн холбоо байгуулж түүний бэлхэн соёлыг эзэмших замаар явах болно. Манай эрх чөлөөгөө олсон ард түмэнд чухам хэрэглэгдэх бүхий л хувьсгалын зохиол бичиг орос хэл дээр хэвлэгддэг ба монгол ард улсын бүхий л аж ахуйн салбаруудад хэрэглэгдэх үндэсний хүчнийг төлөв ЗХУ-д явуулж боловсруулдаг байна” гэж тэмдэглээд монгол бичгийг орос үсэг дээр шилжүүлэн авахыг нийтэд зарлан хэрэгжүүлэх, латин үсэг заах явдлыг зогсоох, нэг сарын дотор орос үсэг дээр үндэслэсэн монгол шинэ бичгийн эцсийн төлөвлөгөөг боловсруулж, Намын Төв Хорооны Тэргүүлэгчид, Ардын Сайд нарын Зөвлөлийн гишүүдийн хуралд оруулан батлуулахыг Ю.Цэдэнбал тэргүүтэй комисст даалгаж, латин үсгийн талаар урьд гаргасан тогтоолыг хүчингүй болгожээ. Ингэж латин үсэгт шилжих хөдөлгөөн бүрмөсөн зогсов. Латин, кирил үсэг шилжих энэ хөдөлгөөнүүд бол хэт хувьсгалт өөрчлөлтийн давалгаан ядуу буурай монгол орныг дайрч үндэсний соёл боловсролын олон сайхан зүйлийг устгахын эхэн болсон юм. Мянган жилийн түүхтэй монгол бичгээ гээж орос үсэгт орсоноор Монголын ард түмнийг бичиг үсэгтэн болгож гавьяа байгуулан ЮНЕСКО-гийн шагнал хүртэж байсан боловч хэлний соёл доройтож, монгол хэл эрлийзжих зам руу орохын эхэн болсон билээ. 1951 оноос бүх хэвлэл сонин, төрийн албан хэрэг, бүх сургалт кириллээр явж байгаа хэдий боловч хэлэндээ зохицсон хэл зүйн цэгцтэй дүрэм одоо болтол боловсроогүй байна. Дэлхий ертөнцөд өөрийн бичиг үсгийг зохион хэрэглэж байсан болон байгаа 16 улс орон байдаг байна. Үүнд: Египет, Хятад, Грек, Израил, Итали, Энэтхэг, Армени, Шри-Ланка, Араб үндэстнүүд, Монгол, Мянмар, Лаос, Камбодж, Тайланд, Япон, Солонгос улс болой. Энэ олон улс орон дундаас Монгол л бараг ганцаараа олон зууны түүхтэй өөрийн бичиг үсгээ гээчихээд бичиг үсгийн хямрал дэгдээдэг латинчлах мэтийн хөдөлгөөнийг 2003 онд дахин шүүрч авахыг завдах зэргээр гаднын хатгалгад дандаа өртөж байна. Дэлхийн хоёрдугаар дайны дараа Японы ард түмнийг латинчлах тулгалт хийхэд парламентаараа хэлэлцээд энэ асуудлыг зогсоосон билээ. Мөн 60-аад онд Солонгосын ард түмнийг латинчлах тулгалт хийхэд эртэмтэдээрээ өргөн хэлэлцүүлэг хийгээд энэ асуудлыг бас няцаасан юм. Ийнхүү Азын орнуудад болсон тулгалт манайд бас ирж асуудлыг хөндсөн боловч ухаалаг эрдэмдэд, алсын хараатай төрийн түшээдийн ачаар бичиг үсгийн гүн хямрал дахин дэгдэхээс Монголын ард түмнийг аварсан билээ.
Байгаа юмыг өөчлөн муучилж, сөнөөн устгах гэдэг туйлын хялбар хэрэг билээ. Байхгүй болсон буюу болгосон зүйлийг сэргээн бий болгох гэдэг маш хүнд хүчир бөгөөд асар их хөдөлмөр зардаг үйл явдал юм. Би Монгол хүн гэж цээж дэлдэж л байгаа бол тэр хүнийг бүхнээс илүү илэрхийлэгч хэл, бичиг соёл, зан заншил, түүх соёлоо бүхнээс илүү мэдэж, хадгалж, хамгаалагч байх ёстой юм. Энд тэнд явахад би монгол хүн гэсэн мөртлөө ганц ч монгол үг мэдэхгүй хүн тааралдахад азийнхны царай адил юм чинь хэн мэдлээ л гэж бодогдоно. Бид хэл, соёлынхоо төлөө анхаарал тавьж явахгүй бол их ч удахгүй хэдэн зууны дараа тэдэн шиг болж хичнээн ч би монгол хүн гэж цээжээ дэлдээд хэн биднийг үнэмших юм бэ? Үндэсний бичиг, яруу сайхан монгол хэлтэйгээ байсан цагт бид энэ ертөнцөд мөнхөд орших болно. Монгол бичигтэй хүний сэтгэхүй, үг яриа цэгцтэй, маш сайхан бичгийн хэлний найруулгатай байдаг нь энэ бичиг хэл, соёлоо тээж явдагийн баталгаа юм. Үндэстэн байгаа цагт үндэсний бичиг үсэг болон хэл байсаар байх болно. Нөгөөтэйгүүр Монгол хэл болоод монгол хэлний нийгмийн үүргийг дээшлүүлэхэд төр засаг олигтой анхаарахгүй, засгийн газрын бүрэлдхүүнд орж төсөв мөнгө хүртээд монгол хэлний талаар нийгмийн өмнө албан ёсны үүрэг хүлээсэн байгууллагууд юу ч хийхгүй, заримдаа сөрөг байр суурь баримталж монгол хэлний өдгөөгийн байдлыг шүүн хэлэлцсэн хүнийг ил далд элдэвлэн гутаахад хүрч байна. Дэлхийн улс орнууд бичиг үсгээ бидэн шиг яагаад засахгүй байна вэ? Учир нь хэлний нэгдэлээ, үндэстний нэгдэлээ задлахгүй устгахгүйн төлөө шүү дээ. Монгол соёлын амин зүрх бол монгол хэл, монгол бичиг нь юм. Монгол хэл мөхвөл монгол соёл мөхнө. Монгол соёл мөхвөл монгол үндэстэн мөхнө. “Төр улс үндэсний дархлаа болох монгол хэлийг хамгаалж, хөгжүүлж байхгүй бол монгол гарвал нь байсаар байтал, Монгол улс байсаар атал монголоор ярьдаг хүнгүй болох цагт монгол үндэстэн сөнөнө гэдгийг давтан хэлмээр байна.” Тийм болохоор монгол хэл бол монголын ард түмний сэтгэхүй, нийгэм, уламжлал, түүх, соёлтой шууд холбоотой амин чухал сүнс нь юм.
Хятад, Орос хоёр улсад суугаа монголчуудын хэл соёл улам бүр уруудан доройтож, эгзэгтэй байдалд орж байгаа үед Монгол улсын гүйцэтгэх үүрэг улам ихээр дээшлэх ёстой. Монгол улс нь олон зууны түүхтэй Монголын эзэнт улсын өвийг залгамжлан авсан цорын ганц улс орны хувьд бүх монгол туургатаны түүхийг хадгалан тэмдэглэж хойчийн үедээ уламжлуулах хариуцлагатай үүргийг хүлээх ёстой. Ингэх юм бол халхыг төв болгон үзэх нутгархаг үзэл нь арилж бусад улс орны монголчуудын түүхэнд гүйцэтгэсэн үүргийг бодит байдлаар нь үнэлэх боломж бүрэлдэж, хэл, соёл, түүхийн нэгдэл бий болон монгол хэл нийт монголчуудын дундын гүүр хийгээд бахархал болон цэцэглэн хөгжих болно. Буриад, Халимагт монгол бичгийг огт хэрэглэхгүй болж, Өвөрмонголчууд монголоор ярьж, монгол бичгээрээ бичиж байгаа боловч 50 жилийн дараа гэхэд тийм хүн олоход бэрх байх магадлал өндөр байна. Өвөрмонголын монгол сургалттай бага, дунд сургуулиас одоогийн байдлаар гарын 5 хуруунд багтахаар болж үлдсэн бөгөөд өвөрмонголчууд хятад сургалт руу хушуурч байна хэмээн нэг өвөрмонгол шавь маань халаглан хэлж байсан билээ. Тэгээд ч нийгмийн орчин нь орос болон хятад хэлтэй байхыг аяндаа шаардаж, том гүрний доторхи жижиг хэлийг уусгах харгис орчин аяндаа бий болж байна. Тэгэхээр хэлний дархлаагаа авч явдаг монгол бичгийг ирээдүй хойч үедээ хүргэх, мөнхөд өртөөлөн авч явах үүрэг гагцхан тусгаар тогтносон Монгол улсын иргэд бидэнд л зөвхөн ноогдож байгаа юм. Тэгэхгүй энэ чигээрээ кирил бичигтэй яваад байвал 100 жилийн дараа кирилээр бичсэн олон хөшөө дурсгалыг хараад манай бичгээр бичсэн байна, манай нутаг биш үү хэмээн оросууд хэлж магадгүй л юм. Хэдэн жилийн өмнө Туркийн ерөнхий сайд манай улсад айлчилж, Архангай аймгийн Хашаат сумын нутагт байх Түрэгийн Билгээ хааны бичигт хөшөөг үзээд “Манай өвөг дээдсийн хэрэглэж байсан руни бичгээр бичсэн байна. Манай өвөг дээдсийн юм болохоор бидэнд өгчих” хэмээн шалж байснаас дээрх санаа үүдсэн билээ.
Бид өнгөрсөн үеэ гар буугаар буудваас ирээдүй үе маань биднийг үхэр буугаар буудах болно. Шудрага журамт монгол хүн болж төрсөний хувьд бид бүхэн за гэж хэлсэн бол за-гаар ажил хэргээ дуусгаж, энэ үг бол тангараг юм шүү гэдгийг ямагт санаж явууштай байна.
Л.Чулуунбаатар хэзээ бичсэн: 08:36, 2013-12-13 | |
би өнөөдөр анх танай сайтруу орж үзлээлдээ монгол хүн болж төрсөний хувьд үндэсний хээ бичгийг судалдгиймуу гэж бодоод сэтгэл омогшоод цаашид их сургуульд загаасай гэж бодож бна
Ариун болд хэзээ бичсэн: 11:39, 2013-12-15 | |
sain bn uu? nadad ardchilsan nam, ardchilsan zaluuchuudiin holboo gedegiig mongol bichgeer aldaagui bichij ogoj bolohson bolov uu?
dugaraa хэзээ бичсэн: 05:19, 2013-12-17 | |
Goe site bna. Mongol bichig medexgui xumuus surch bolox yum bna. meddeg minii xuvid bol iluu ixiig medej surax bolomjtoi bn. Ajliin ondor amjilt xusee.
Бат-Эрдэнэ хэзээ бичсэн: 06:21, 2014-1-1 | |
sain bna uu? mongol bichgiin font yaaraltai tataj avch yum hiih hereg bolood yaaj tataj avah be? yaaraltai helj ogch tuslaach
цэлмэг хэзээ бичсэн: 03:41, 2014-1-13 | |
Admin хэзээ бичсэн: 08:39, 2014-1-13 | |
Sain baina uu? Mongol bichgiin uusliin tuuh, tuuhiin talaar delgerengui medelel haanaas avch bolo ve?
zochin хэзээ бичсэн: 07:31, 2014-1-20 | |
баярлалаа эндээс монгол бичиг гэдгийг хүүхэд залуучууд ойлгож суралцахад хэрэгтэй гэж бодож байна.
Зочин хэзээ бичсэн: 11:21, 2014-1-22 | |
Oyutan hezee bichsen; 2014-2-5 Lhagba
Saina baina uu?Nadad ene Mongol bichig ih talagdalaa.Endees huuhed zaluuchuud Mongol bichgiig oilgoj tsetgej suralsahad heregteim baina gej bodoj baina.Sain sait baina.Tanartaa bayarlalaa.Ta narin ajillaas amjilt husie.
Erganat хэзээ бичсэн: 03:31, 2014-2-5 | |
nasand xuregchdiin ulsiin unshlagiin uraldaan xezee bolox be xelj ugch tus bolooch
byambaa хэзээ бичсэн: 02:54, 2014-2-10 | |
би монгол бичгээр уншиж сурахын тулд эхлээд дүрэмээр цээжлэх хэрэгтэй юм байна танай сайтаас их юм олж авах юм шиг байна
b хэзээ бичсэн: 11:42, 2014-4-3 | |
энэ сайт маш их таалагдлаа.Улам их өргөжүүлээрэй амжилт
зочин хэзээ бичсэн: 03:28, 2014-4-16 | |
монгол бичиг сурхад эхлээд дүрмээ цээжлэх хэрэгтэй юум байна
хэрлэн хэзээ бичсэн: 09:37, 2014-4-20 | |
нас 10 энэ сайтыг амжилттай байхыг хүсэн ерөөё амжилт хүсэн ерөөё 2014 оны 4-20
хэрлэн хэзээ бичсэн: 09:47, 2014-4-20 | |
taalagdaj bn mash heregtei site bna hamtarch ajiillamaar bn manai huuhduud sain suraarai
sainaa хэзээ бичсэн: 08:29, 2014-4-23 | |
bayarlalaa ene blog suulgaj awlaa mongol bichgiin too ni garch irehgvi bna
enhtaiwan хэзээ бичсэн: 06:47, 2014-5-7 | |
ene site NICE bnaoo bid mngol bichgee ilvv sain sudalj mogol bichegeeree ydj neree bichij surtsgaay
tamir хэзээ бичсэн: 07:52, 2014-5-7 | |
bayraa ene ih goy sait bna
erka хэзээ бичсэн: 07:40, 2014-5-16 | |
surch laa bayrlala
any.haliun@yahoo.com хэзээ бичсэн: 10:29, 2014-5-28 | |
bi 10 jil mongol bichig sursan,tooni hicheeliin nom hurtel mongol bichgen tailbartai blaa,,bosoo mongol bichigee hvn bvr suraasai
muugii хэзээ бичсэн: 11:10, 2014-6-14 | |
usuhuus sursan vndesnii hel martaj boloshgvi soyol
muugii хэзээ бичсэн: 11:11, 2014-6-14 | |
saihan yumaa bi zaawal surnaa.
byambaa хэзээ бичсэн: 08:18, 2014-7-3 | |
Uneheer saihan sait baina.Haij baisan zuilee bugdiine olloo.Ulam ih hogjuuleerei.
Ts.tserensodnom хэзээ бичсэн: 12:43, 2014-7-22 | |
dajgui l ym
ukaa хэзээ бичсэн: 07:30, 2014-8-5 | |
bayrllaa zaabal surna ta nart ajiliin ondroos ondor amjilt hvsie
ЗОЧИН хэзээ бичсэн: 08:48, 2014-8-9 | |
tanai sait mash ih hereg bollo mash ih bayrlalaa amjilt husie oshoo olon zuiliig bidend hurgeerei
gantuya хэзээ бичсэн: 12:21, 2014-9-10 | |
сэтгэгдэл өндөр байна. би хайж байсан зүйлээ танай сайтаас олж авсандаа бүүр их баярлаж байна. энэ ажлаа зогсоож болохгүй шүү амжилт би танай вебэд байнга зочилж байх болно баярлалаа
баттогтох хэзээ бичсэн: 01:06, 2014-10-29 | |
tanai saitaas ih zuiliig medej avch bgaadaa mash ih bayarlalaa. mongol bichgiin bichmel helberiin programmiig suulgamaar bna. tuslaach
oyun хэзээ бичсэн: 11:36, 2014-11-7 | |
Би монгол бичиг бидний бахархал
Бид монголчууд болохоор монгол бичигээ хүндлэн дээдэлэх хэрэгтэй тул надад энэ сайт үнэхээр их таалагдлаа. Би монгол бичиг сурна гэж их бодож явдаг.Заавал сурнаа. Баярлалаа.Танд амжилт хүсье. Би цааш хүмүүст дамжуулж олон хүмүүст үзүүлнэ ээ. Хамтдаа үндэснийхээ бичгийг бусдадаа түгээн дэлгэрүүлье!
Бид монголчууд болохоор монгол бичигээ хүндлэн дээдэлэх хэрэгтэй тул надад энэ сайт үнэхээр их таалагдлаа. Би монгол бичиг сурна гэж их бодож явдаг.Заавал сурнаа. Баярлалаа.Танд амжилт хүсье. Би цааш хүмүүст дамжуулж олон хүмүүст үзүүлнэ ээ. Хамтдаа үндэснийхээ бичгийг бусдадаа түгээн дэлгэрүүлье!
Dawaa хэзээ бичсэн: 03:30, 2014-12-6 | |
их гоё саят баин
monhotgon хэзээ бичсэн: 06:59, 2014-12-6 | |
Баярлалаа хайрлаж явна
Мөнхубату хэзээ бичсэн: 07:03, 2015-1-9 | |
сайн байна уу их хэрэгтэй сайн сайт байна анх удаа л харлаа амжилт хүсье сайхан шинэлээрэй
мөнхөө хэзээ бичсэн: 08:11, 2015-2-7 | |
bayrlalaa
odgerel хэзээ бичсэн: 10:21, 2015-2-24 | |
ёстой гоё байна баярлалаа
Зочин хэзээ бичсэн: 09:47, 2015-2-26 | |
Сайн байна уу, үнэхээр хэрэгтэй сайхан сайт ажиллуулж байгаад баяр хүргэе. Эх хэлний соёлоо түгээн дэлгэрүүлэх үйлсэд тань амжилт хүсье.
chinta хэзээ бичсэн: 04:34, 2015-3-11 | |
SHN SAIT BOLGEE
S.NANDINERDENE хэзээ бичсэн: 12:28, 2015-3-20 | |
би монгол бичиг бичих маш их дуртай бас бичиж чадна шүү та бүхэнд ажа ажа амжилт
нандиа хэзээ бичсэн: 12:29, 2015-3-20 | |
Bi tanai saitaar orj uzlee mash ih taalagdlaa. Undesnii bichig soyloo tugeen delgeruuleh ih uilsed tani undruus undur amjilt husiy.
ulziimaa хэзээ бичсэн: 10:35, 2015-3-23 | |
zODOG GEDEG YGIIG YAJ BICHIHK BE
хэзээ бичсэн: 02:01, 2015-4-26 | |
Дараах толиноос хараарай.
Admin хэзээ бичсэн: 03:54, 2015-4-29 | |
Зочин хэзээ бичсэн: 06:09, 2015-5-14 | |
goe ymaaa bayralla ta bvhend
Зочин хэзээ бичсэн: 10:35, 2015-7-30 | |
goy ym be
orgil хэзээ бичсэн: 10:14, 2015-9-3 | |
mongol hel shulgee mongol bichgeer butneer ni haanaas olhu
Зочин хэзээ бичсэн: 08:43, 2015-9-15 | |
Admin хэзээ бичсэн: 02:06, 2015-9-15 | |
маш их таалагдлаа
өсөхбаяр хэзээ бичсэн: 04:17, 2015-9-17 | |
маш их таалагдлаа их тус болсонд талархаж байна шүү
очмандах хэзээ бичсэн: 08:13, 2015-10-2 | |
жоохон дутуу бга юм шиг снагдлаа тэрнээс бол дажгүй сайт бна
Зочин хэзээ бичсэн: 11:44, 2015-10-30 | |
Би 23 настай 10 жилд байхдаа монгол бичиг үзэж байсан ч тэр үе ач холбогдолыг нь ойлгодоггүй байж. Одоо харин монгол бичигээрээ нэрээ бичихээс хэтрэх юм алга сурахыг маш их хүсэж байна монгол хүн монгол бичиг үсгээ мэдэхгүй байгаадаа ичдэг танай сайт их таалагдлаа амжилт хүсье. Монгол хэл бичиг соёлоо өвлөж үлдээцгээе залуусаа
Зочин хэзээ бичсэн: 12:11, 2016-1-7 | |
goe sait bn amjilt husii
bi хэзээ бичсэн: 08:52, 2016-1-7 | |
маш гоё саят бна Бас бичих самбар болон бичихэд хэцүү юм
бат орших хэзээ бичсэн: 07:57, 2016-1-15 | |
Би сая тэтгэвэрт гарсан. Монгол бичиг заалгаж байгаагүй. Миний аав "хуучин" монголоор сайхан бичдэг байлаа. Миний хүүхдүүд бас монгол бичгээ заалгасан. Гэвч одоо хэрэглэдэггүй. Харин би Монгол бичгээ сураад сонин сайхан номыг уншиж босоо бичгээрээ гялалзуулан бичиж түүгээрээ бахархахыг хүсч байна. Энэ бол биелэгдэшгүй хүсэл биш, тийм үү?
Танай сайтыг үзээд тус болох сайт байна гэж их баярлалаа.
Танай сайтыг үзээд тус болох сайт байна гэж их баярлалаа.
Хандаа хэзээ бичсэн: 09:03, 2016-3-14 | |
Тийм шүү. Танд амжилт хүсье!
Зочин хэзээ бичсэн: 10:32, 2016-3-14 | |
дажгүй л юм
Зочин хэзээ бичсэн: 10:13, 2016-4-5 | |
Гоё бичжээ.бийрээр и,з,-үсгийг бичиж буй бичлэг тавиарай..би маш их сонирхдог юмаа.Эх бичгээ эрхэмлэн түгээхийг хүсдэг.Амжилтхүсье.
Зочин хэзээ бичсэн: 03:38, 2016-4-29 | |
Очень интересно, помогите пожалуйста мне найти пособия или методички для обучения старо монгольской вертикальной письменности. Не могу найти.
обручение хэзээ бичсэн: 08:39, 2016-4-30 | |
Amjilt husyee bas mash ih bayrlaa
zochin хэзээ бичсэн: 06:31, 2016-5-1 | |
үүүүү гоёоо гоёоо би дэмбээ байна
дэмбээ хэзээ бичсэн: 07:35, 2016-7-2 | |
ma me mi mo mv ehend dund adagt bna uuu
amjilt хэзээ бичсэн: 02:42, 2016-8-25 | |
bi enenees goe bichij surlaaa
Зочин хэзээ бичсэн: 11:28, 2016-9-16 | |
bayrlaa
Зочин хэзээ бичсэн: 11:29, 2016-9-16 | |
Mash Ih bayrllalaa tanai saitad ulam ih amjilt husen erooe
Gungaa хэзээ бичсэн: 09:33, 2016-10-3 | |
Баярлалаа, сайхан өргөн мэдээлэлтэй сайт байна. эх бичиг үндэсний бичгээ сурах эрмэлзэлтэй хүмүүст туслах, заамаар санагдлаа. Монгол бичиг маань одоо хүчээ авч юунд дарагдахааргүй болсон нь бахархалтай, бүр хуультай болсон, энэ ажлыг хийж монгол бичигт дуртай бүгдийг нэгтгэж байгаа Б.Элбэгзаяа эрхлэгчтэй "Хүмүн" бичиг" сонины үе үеийн хамт олны гавъяа, зүтгэл их бий.
Х.Баяраа хэзээ бичсэн: 01:47, 2016-11-29 | |
toogoo bicheechee
bayrbaatar хэзээ бичсэн: 12:44, 2017-1-4 | |
yvdal ih gej hana bn
lhagva ochir хэзээ бичсэн: 02:41, 2017-1-31 | |
баярлалаа
номин хэзээ бичсэн: 11:54, 2017-2-4 | |
5 angiin huuhed bnaa in saitin admin in oor hurdan unshiig zurgan deer zaaj ogooch
Angraa хэзээ бичсэн: 09:17, 2017-2-14 | |
surhiig zurgan zaaj ogooch
Angraa хэзээ бичсэн: 09:17, 2017-2-14 | |
маш их тусаллаа баяарлалаа
хүн хэзээ бичсэн: 12:12, 2017-2-16 | |
hamgiin ih taalagdsan anhnii site blaaa
(mongol bichigiin)
(mongol bichigiin)
Зочин хэзээ бичсэн: 08:37, 2017-3-29 | |
gfggfhgurhgrghfhgrtuhgjfhgutrhgjhfguhhhhhhurthgjrthgjfhgufghrug
jigfdjgfd хэзээ бичсэн: 07:13, 2017-4-14 | |
4643556032556563547643643632631219653654736543265475647563012126796607676766075750505750704005757575476565776764764765743634433812535-55--5-55-757558757
jigfdjgfd хэзээ бичсэн: 07:13, 2017-4-14 | |
durem bas todorhoi toliud nembel zugeer yum shig sanagdlaa
busdaar bol dajgue
busdaar bol dajgue
ромын оршин суугч хэзээ бичсэн: 03:47, 2017-5-15 | |
uneheer oilgomjtoi saihan bolson bna dunguj surch bui bidend hurteeltei blaa odoo internet mongol bichgiin toli gargaarai guiy amjilt husye
enhjin хэзээ бичсэн: 10:43, 2017-5-22 | |
Энэ сайтаас юм татаж авч хэвлэж болдог юм болов уу
о хэзээ бичсэн: 11:23, 2017-5-28 | |
сайхан сайт бна жл
Зочин хэзээ бичсэн: 10:05, 2017-6-13 | |
Хамгийн их тлагдсан сайт байлаа. Маш их баярлалаа. Та бүхэндээ ажлын амжилт хүсье. Одоо нэмээд тоо сурмаар байна. баярлалаа
номин хэзээ бичсэн: 08:59, 2018-1-10 | |
bayarlala
♥ хэзээ бичсэн: 09:52, 2018-2-25 | |
монгол хэл
Маш гое болсон байна дөрвөлжин бичиг оруулаач
Зочин хэзээ бичсэн: 08:55, 2018-3-23 | |
Сайн байна уу,монгол бичигээс крилл руу буулгаж хүүхдэд туслах гээд л тийм галигны толь байдаг болов уу гээд хайж байгаад танайх руу орчихлоо.Эрт нээгдсэн сайт юм шиг байна.Хөгжүүлээгүй бололтой.Одоо хөтөлж явуулж байгаа юмуу.цааш нь илүү боловсронгүй болгоорой.Амжилт
Балдорж хэзээ бичсэн: 03:52, 2018-4-29 | |
маш хэрэгтэй зүйлс нийтэлдэг блог байна. Цааш улам хөгжүүлээрэй. Амжилт
ᠮᠥᠨᠭᠭᠥᠨ-ᠳᠠᠷᠢ хэзээ бичсэн: 10:33, 2018-11-1 | |
zail fisdanuuda
uugantsetseg хэзээ бичсэн: 02:38, 2018-11-20 | |
Гоё оо
Зочин хэзээ бичсэн: 05:24, 2018-12-2 | |
Үнхээр их таалагдлаа баярлалаа
Зочин хэзээ бичсэн: 11:12, 2018-12-7 | |
yamartai ch heregtei. tegeed ulam ih bolgooroi.amjilt husie.
futaba хэзээ бичсэн: 07:00, 2018-12-28 | |
Bayarlalaa.
AMAZING хэзээ бичсэн: 07:33, 2020-10-8 | |
ыбөйыбөыбө
йыбөыбө хэзээ бичсэн: 10:54, 2020-11-1 | |
nice
GP yt хэзээ бичсэн: 03:34, 2021-1-16 | |
Маш их талархаж байна аа. Амжилт хүсэе.
Бат-Өлзий хэзээ бичсэн: 09:19, 2021-2-4 | |
Бусад хайсан зүйл нь байхгүйч гайгүй сайт бн
.... хэзээ бичсэн: 12:46, 2022-9-3 | |
